Late Romanesque baptismal font from St. Nicholas Church in Grudziądz – import from Gotland

W artykule zostały omówione badania chrzcielnicy ustawionej przy prezbiterium fary pw. św. Mikołaja w Grudziądzu. Celem badań prowadzonych w 2023 r. była weryfikacja dotychczasowych poglądów na temat jej wielowiekowej historii. W pracy została zaprezentowana historia obiektu, jego proweniencja artystyczna, ikonografia i treści ideowe. Na podstawie badań stwierdzono, że późnoromańska czasza chrzcielnicy jest oryginalnym dziełem gotlandzkiej proweniencji, datowanym na 2. połowę XIV w. Za jej gotlandzkim pochodzeniem świadczą analogie formalne i kompozycyjnoikonograficzne łączące jej twórcę ze stylistyką warsztatów gotlandzkich znanych jako tzw. Grupa Fröjel, czynnych na Gotlandii i w południowej Skandynawii około połowy XIV w. Decydującym argumentem o pochodzeniu chrzcielnicy z Gotlandii stało się badanie petrograficzne jej kamienia w lipcu 2023 r., które wykazało, że została wykonana z gotlandzkiego wapienia występującego w złożach Hoburgen. Należy zatem traktować to dzieło jako import z Gotlandii. W artykule podkreślono także, że w celu zilustrowania teologicznego przesłania twórca chrzcielnicy – zgodnie z tradycją obecną w jego środowisku artystycznym – sięgnął po symboliczne przedstawienia zwierząt, których ikonografię oraz dramaturgię akcji z ich udziałem zaczerpnął ze średniowiecznego bestiariusza – Fizjologa (Physiologus). Ukazane na czaszy chrzcielnicy bestie, egzorcyzmowane przez chrzest, idą w szeregu ku Chrystusowi symbolizowanemu przez lwa.

The article discusses the study of the baptismal font located next to the presbytery of Saint Nicholas parish church in Grudziądz. The aim of the research conducted in 2023 was to verify current views on its centuries-old history. Our study presents the history of the object, its artistic provenance, iconography and ideological content. Based on the research, it was found that the late Romanesque baptismal bowl is an original work of Gotland provenance, dating back to the 2nd half of the 14th century. Its Gotland origin is evidenced by formal, compositional and iconographic analogies connecting its creator with the style of Gotland workshops known as the socalled Fröjel Group that was active in Gotland and southern Scandinavia around the mid14th century. The decisive argument for the origin of the baptismal font from Gotland was the petrographic examination of its stone carried out in July 2023, which showed that it was made of Gotland limestone found in the Hoburgen deposits. This work should therefore be treated as an import from Gotland. The article also emphasizes that in order to illustrate the theological message, the creator of the baptismal font – in accordance with the tradition present in his artistic environment – used symbolic representations of animals, the iconography of which and the dramaturgy of actions involving them were taken from the medieval bestiary – Physiologus. The beasts shown on the baptismal font, exorcised by baptism, walk in a row towards Christ symbolized by a lion.