Geneza i przebieg przemian społeczno-religijnych w klasztorze trzebnickim w l. 1536-1639

W okresie reformacji opactwo cysterek trzebnickich przeżywało pogłębiający się kryzys o podłożu religijnym, społecznym i gospodarczym. Najostrzejszy wymiar załamania roli, jaką odgrywał ten ośrodek w Kościele i społeczeństwie śląskim, ujawnił się w osłabieniu liczebnym wspólnoty oraz zaniku aktywności jej zarządu na rzecz silnych rządów ksień w 1. poł. XVI w. Informacje o pierwszych reformach na tej płaszczyźnie połączonych ze zmianą strategii naboru do klasztoru można znaleźć w źródłach pochodzących z okresu urzędowania ksieni Katarzyny Mutschelnitz. Poczynając od lat 60-tych XVI stulecia najważniejsze funkcje klasztorne przechodziły w ręce nowego pokolenia mniszek, z których część rekrutowała się z niedawno osiadłych w księstwie oleśnickim rodów górnośląskich i opolskich lub spośród rodzin wielkopolskich. Pozostałe zakonnice reprezentowały miejscowy żywioł szlachecki o dawniejszym rodowodzie. Układ ten stał się tłem napięć wywołanych przede wszystkim polityką cesarską, zmierzającą do obsadzenia urzędów klasztornych, a zwłaszcza urzędu opackiego, poddanymi Korony Czeskiej. Konflikt na tle wyboru następczyni przełożonej Anny Jemiołowskiej w ostatniej dekadzie XVI wieku ujawnił determinację cysterek do obrony swojej tożsamości i swobody reformy wewnętrznej. Przebieg tego procesu spowodował opór księcia oleśnickiego, ale jednocześnie przyczynił się do ożywienia relacji cysterek z opactwem w Lubiążu, sprawującym nad nimi opiekę duchową. Ustalenie nowych faktów źródłowych pozwoliło na weryfikację dotychczasowych ustaleń na temat stron i przebiegu tego konfliktu, w którym najistotniejszą rolę odegrały nie różnice narodowościowe i stanowe mniszek, ale budząca sprzeciw czynników zewnętrznych i części elit klasztornych wizja odrodzenia jednego z najważniejszych ośrodków religijnych na Śląsku.