Literackie wizje życia rozumnego w kosmosie i ich konsekwencje metafizyczne, epistemologiczne i aksjologiczne

Science Fiction literature described for decades an intelligent form of life on other planets. This scenario raises obvious questions, such as whether we can understand a mind developed in an entirely different environment than our own and equipped with different perceptual capacities. Stanisław Lem’s “Solaris” is perhaps the best realisation of this scenario – a novel where mankind tries to communicate with a giant ocean of plasma, a living organism radically different from human life. “Roadside Picnic” by the Stugatsky brothers raises another problem exemplified in the title itself, which is a metaphor for potential cultural differences between alien civilisation and homo sapiens. Yet another intriguing question concerns the metaphysical and theological consequences deriving from exchanges with non-human civilisations. There seems to be a problem of ‘substitution in metaphysics’ in Science Fiction literature (i.e., replace a wonder with technology, or God with technologically almighty aliens).

Literatura fantastycznonaukowa od dziesięcioleci kreśli wizje życia rozumnego na innych planetach. Rodzą się oczywiste pytania: czy możliwe jest porozumienie z intelektem rozwiniętym w skrajnie różnym od ludzkiego środowisku, wyposażonym być może w odmienną percepcję, odmienne sposoby odbioru rzeczywistości. Najciekawszą realizacją tematu wydaje się powieść Stanisława Lema „Solaris”, w której ludzkość próbuje komunikować się z gigantycznym oceanem plazmy, a więc istotą skrajnie od ludzkości różną. Inny problem sygnalizują bracia Strugaccy w książce „Piknik na skraju drogi” – tytuł jest metaforą opisującą różnicę potencjałów kulturowych między obcą cywilizacją a homo sapiens. Inne intrygujące pytanie – jakie konsekwencje metafizyczno-teologiczne niesie ze sobą kontakt z obcymi cywilizacjami; pojawia się problem „protezowania metafizyki” w literaturze fantastycznej (czyli zastępowania cudowności technologią, Boga – figurą wszechmocnego technologicznie obcego).