La prosa documentale di Svetlana Aleksievič. Tra reportage e memoir collettivo

Il presente saggio ha come obiettivo l’analisi dell’opera di Svetlana Aleksievič come espressione più compiuta della prosa documentale intendendo con tale definizione una narrativa ibridata con le forme del reportage e del memoir collettivo. Si tracceranno pertanto le origini di tale filone narrativo che ha avuto il suo pieno sviluppo nella letteratura Sovietica durante gli anni 70 e che risulta caratterizzato dalla cessione della parola da parte dell’autore ai diretti testimoni degli eventi accaduti. Lo studio della prosa documentale nella sua diacronia permetterà di ricostruire il metodo artistico di Svetlana Aleksievič chiarendo, al tempo stesso, come il ricorso alle testimonianze vive su fatti reali possa trasformarsi in fenomeno estetico. Un focus particolare sarà dedicato a Tempo di Seconda Mano nel tentativo di fissare i punti cardine della poetica autoriale.

Niniejszy esej ma na celu analizę twórczości Swietłany Aleksijewicz jako najpełniejszego wyrazu prozy dokumentalnej, czyli narracji hybrydowej z formami reportażu i pamiętnika zbiorowego. Ten nurt narracyjny w pełni rozwinął się w literaturze sowieckiej w latach siedemdziesiątych i charakteryzuje się przeniesieniem przez autora słowa na bezpośrednich świadków rozgrywających się wydarzeń. Diachroniczne studium prozy dokumentalnej pozwala zrekonstruować metodę artystyczną Swietłany Aleksijewicz, wyjaśniając jednocześnie, w jaki sposób odwołanie się do żywych świadectw, dotyczących rzeczywistych faktów, może przekształcić się w zjawisko estetyczne. Szczególny nacisk zostanie położony na próbę rekonstrukcji struktury reportażu Czasy secondhand.

This essay offers an analysis of the work of Svetlana Alexievich as the most complete expression of documentary prose, defined as a hybrid narrative and combining the genres of the reportage and the collective memoir. This narrative trend attained full development in Soviet literature during the 1970s and is characterized by a transfer from the author to direct witnesses of the narrated events. While Iryna Shylnikova traces the origins of this trend, a diachronic study of documentary prose allows her to reconstruct Svetlana Alexievich’s artistic method. She explains, at the same time, how a recourse to living testimonies on real facts can be transformed into an aesthetic phenomenon. In particular, Shylnikova focuses on Second-hand Time in an attempt to establish the core points of the author’s poetics.