The Countertextual Peripeteias of the Contemporary Humanities as a Political Challenge

Celem artykułu jest próba filozoficznego rozpoznania sensu zmian, jakie dokonują się we współczesnej humanistyce od kilkudziesięciu lat, a także ich konsekwencji politycznych i instytucjonalnych. Przedmiotem analizy nie są wszystkie zwroty (turns) w humanistyce, a jedynie te, które bezpośrednio lub pośrednio kwestionują prymat pisma i umiejętności czytania i pisania jako kluczowych środków otwierających dostęp do zrozumienia tego, czym jest człowiek. W pierwszej części omawiam filozoficzne znaczenie metakategorii „zwrot” i „powrót” we współczesnej humanistyce. W drugiej części przedstawiam pokrótce kilka zwrotów kwestionujących tradycyjny sens nauk humanistycznych, rozumianych jako studia humaniora. Oprócz zwrotu oralnego biorę pod uwagę zwrot retoryczny, performatywny, pamięciowy, ludyczny, somatyczny, medialny, afektywny i postkolonialny. W ostatniej części zajmuję się badaniami nad konsekwencjami instytucjonalnymi podającymi w wątpliwość prymat pisarstwa w humanistyce. Stawiam pytanie o uniwersytet i próbuję na nie odpowiedzieć, odwołując się do Turnerowskiej koncepcji communitas.

The article seeks to provide a philosophical recognition of the sense of changes that have been taking place in the contemporary humanities for several decades, as well as their political and institutional consequences. The analysis focuses not on just any turns in the humanities, but only those that directly or indirectly question the primacy of writing and literacy as crucial means of opening access to the under- standing of what the human being is. In the first part, I discuss the philosophical meaning of the metacategories of “turn” and “return” in the contemporary humani- ties. In the second part, I present briefly a few turns that question the traditional sense of the humanities understood as studia humaniora. In addition to the oral turn, I take into account the rhetorical, performative, memory, ludic, somatic, media, affective and post-colonial turns. While I do not present them in great detail, I try to capture a certain tendency and highlight what they have in common. In the last part, I look into the institutional consequences that call into question the primacy of writ- ings in the humanities. I pose a question about the university and try to respond, referring somewhat arbitrarily to the Turner’s concept of a communitas.