Funkcjonowanie krzyża przydrożnego w krajobrazie kulturowym Polski

Krzyż funkcjonuje w krajobrazie kulturowym Polski od wieków, pełniąc rolę strażnika sfery sakralnej i będąc swoistym totemem narodowym. Jest akcentem kulturowym sytuowanym na przecięciach osi kompozycyjnych. Podkreśla rangę punktów węzłowych. Jest czytelny w krajobrazie z dużych odległości i stanowi mistyczne wprowadzenie do sacrum. Krzyż jest obiektem kultu religijnego, miejscem odprawiania modlitw, pamiątką pielgrzymek, wypadków drogowych czy ważnych wydarzeń historycznych (np. "krzyż smoleński" pod Pałacem Prezydenckim w Warszawie). Pełni niekiedy rolę "opiekuna domu". Stanowi także wyróżnik przestrzeni wyznaniowej regionu. Wykonany z drewna, kamienia, żelaza lub innych materiałów, przyozdabiany i stawiany przez lokalną społeczność jest jej własnością i dumą. Celem pracy jest przedstawienie motywu krzyża we współczesnym krajobrazie kulturowym Polski w aspekcie sakralnym, krajobrazowym i społecznym.

For ages, the cross has been a feature of the Polish cultural landscape. It has functioned as a guardian of the sacred sphere and a national totem. The cross is also a landmark, often erected at intersections of composition axes. It highlights the role of road junctions. A roadside cross is clearly visible in the landscape, even from a long distance, and serves as a mystic entry to the sacred sphere. The cross is an object of religious cult and a place where people pray. It can commemorate pilgrimages, road accidents or important historic events (for example, the Smolensk cross in front of the Presidential Palace in Warsaw). Sometimes, a cross is ‘a home guardian’. It is also a distinguishing feature of the region’s confession and religion. It can be made of wood, stone, iron or other materials. Mounted and adorned by a local community, it becomes an object that people own and take pride in. This article is a presentation of the cross as a motif in the contemporary cultural landscape of Poland, in the sacral, landscape and social context.