Zadrzewienia śródpolne jako stymulator georóżnorodności i różnorodności biologicznej

Sieci zadrzewień śródpolnych są systemami tworzonymi przez człowieka na obszarach intensywnie przez niego eksploatowanych. Często dochodzi do sytuacji, w których użytkownicy przestrzeni nie posiadają wiedzy na temat korzyści wynikających z funkcjonowania zadrzewień i pozbywają się ich lub nie zakładają nowych nasadzeń. Zasadniczym celem artykułu jest przedstawienie w formie przeglądowej antropogenicznych systemów zielonych ogrodzeń funkcjonujących w środowisku przyrodniczym, które opisane zostały na przykładzie francuskich i polskich zadrzewień śródpolnych. Podjęto próbę wykazania wpływu zadrzewień na wzbogacanie różnorodności biologicznej (funkcjonowanie korytarzy ekologicznych) i georóżnorodności (mozaikowatość krajobrazu). Obserwowany od kilku lat wzrost zainteresowania systemami zadrzewień śródpolnych w kształtowaniu krajobrazów rolniczych w Europie spowodowany jest głównie potrzebą prowadzenia polityki zrównoważonego rozwoju w układzie człowiek – środowisko przyrodnicze. Zakres wiedzy przedstawiony w artykule jest owocem dziesięcioletnich studiów nad zadrzewieniami na Półwyspie Bretońskim i w południowej Wielkopolsce.

Mid-field shelterbelt nets have been functioning since people appeared in the world’s geographical space. Together with colonization, single trees and larger clusters appeared around the houses. When land cultivation and animal pasturage were taken up, groups of woody and shrub thickets started to appear in agricultural areas. In the course of time, people began to notice the benefits of shelterbelts. The most important functions were protection of crops against windbreaks and protection of grazing animals through the creation of green fences. In XVIII and XIX century in Europe (including France, Great Britain, Ireland, Denmark, Belgium, Netherlands, and Poland) intensive development of agricultural and roadside shelterbelt system based on knowledge occurred. Shelterbelt network expansion that took place up to the 1960s helped to maintain the right balance between the human need for exploitation of natural space and maintaining environment quality proper for fauna and flora. However, the intensification of agriculture that has been observed since 1970s has contributed to the disappearance of mid-field shelterbelts. Heavy farm equipment has been introduced and intensive chemical fertilization and use of pesticides and herbicides started. Mid-field shelterbelt concept has been excluded from farmers’ awareness and it led to the situation in which the farmers did not have sufficient knowledge about the benefits of shelterbelt functioning. Farmers do not create new mid-field shelterbelt net and tend to eliminate the existing ones. Therefore, the primary goal of this article is to popularize knowledge of green fencing systems operating in the natural environment. They are described on the example of French and Polish shelterbelts. Moreover, an attempt was made to demonstrate the impact of trees on the enrichment of biological diversity (the functioning of ecological corridors) and geodiversity (mosaic landscape). An increase of shelterbelt significance as an important element of rural landscape in Europe shows the necessity of sustainable development in humanenvironment relation. The paper shows results of ten years research focused on shelterbelts of Brittany Peninsula and the southern part of Wielkopolska region.