Dispute over the Systemic Model of the Prosecutor’s Office in the Light of Parliamentary Discussions on the Amendment of 29 December 1989 to the Constitution of the Polish People’s Republic

The article attempts to show the parliamentary discussions around the systemic model of the prosecutor’s office, which was one of the knotty issues during the work on the 29 December 1989 amendment to the Constitution of the Polish People’s Republic. Research methods characteristic of legal sciences and political sciences, primarily the formal-dogmatic method, the institutional method, and the comparative method have been used to achieve this goal. Through the aforementioned research methods, sources were analysed (mainly transcripts from the work of the 10th Sejm, especially the Parliamentary Legislative Committee, the 1st term Senate, the law and court reform sub-team functioning during the Polish Round Table negotiations, as well as memoirs of participants and observers of the late 1989 discussion on the optimal systemic model of the prosecutor’s office), subsequent laws on the prosecutor’s office and drafts of the December amendment, and a review of the literature. Alongside the regulation of political parties, the question of the location and functions of the public prosecutor’s office was among the most contentious issues during the drafting of the content of the December amendment. Particularly involved in these debates was the proposal to combine the functions of the Prosecutor General and the Minister of Justice. The previous model of separating these offices in People’s Poland was seen as one of the reasons why the prosecutor’s office was used by the communist regime for various abuses, including those targeting opposition activists in the Polish People’s Republic. Thus, the personal union of the Prosecutor General and the Minister of Justice, in place since 1990, was more an aftermath of these negative experiences than the result of extensive substantive polemics around the optimal systemic model of the prosecution service. This recognition constitutes the main hypothesis of this article. The article briefly presents the ‘starting point’ for parliamentary discussions on this issue, which was the output of the law and court reform sub-team operating under the political reforms team of the Round Table. The subject scope of the December amendment and the course of discussion on the place of the prosecutor’s office in the changed socio-political reality were also presented. During these discussions, the possible deconstitutionalisation of the prosecution institution also remained an important issue.

Artykuł stanowi próbę ukazania dyskusji parlamentarnych wokół modelu ustrojowego prokuratury, co było jednym z węzłowych zagadnień podczas prac nad nowelizacją z 29 grudnia 1989 r. Konstytucji PRL. Do realizacji tego celu posłużono się metodami badawczymi charakterystycznymi dla nauk prawnych i nauk o polityce, przede wszystkim metodą formalno-dogmatyczną, metodą instytucjonalną i metodą porównawczą. Za ich pomocą dokonano analizy źródeł (głównie stenogramów z prac Sejmu X kadencji, zwłaszcza sejmowej Komisji Ustawodawczej, Senatu I kadencji, podzespołu ds. reformy prawa i sądów funkcjonującego w okresie negocjacji Okrągłego Stołu, oraz wspomnień uczestników i obserwatorów dyskusji z końca 1989 r. na temat optymalnego modelu ustrojowego prokuratury), kolejnych ustaw o prokuraturze i projektów noweli grudniowej oraz przeglądu piśmiennictwa. Kwestia usytuowania i funkcji prokuratury – obok uregulowania działalności partii politycznych – należała do najbardziej spornych w trakcie opracowywania treści noweli grudniowej. Szczególne zaangażowanie uczestników tych debat zajmowała propozycja połączenia funkcji prokuratora generalnego i ministra sprawiedliwości. Dotychczasowy model polegający na rozdzieleniu tych urzędów w Polsce Ludowej postrzegano jako jedną z przyczyn wykorzystywania prokuratury przez reżim komunistyczny do różnorakich nadużyć, w tym skierowanych przeciwko działaczom opozycji w PRL. Tym samym funkcjonująca od 1990 r. unia personalna prokuratora generalnego i ministra sprawiedliwości stanowiła bardziej pokłosie tych negatywnych doświadczeń aniżeli wynik rozbudowanych merytorycznie polemik wokół pożądanego modelu ustrojowego prokuratury. Rozpoznanie to stanowi główną hipotezę niniejszego artykułu. W artykule przedstawiono pokrótce „punkt wyjścia” do dyskusji parlamentarnych nad tą problematyką, jakim był dorobek podzespołu ds. reformy prawa i sądów działającego przy zespole ds. reform politycznych w ramach obrad Okrągłego Stołu. Zaprezentowano również zakres przedmiotowy noweli grudniowej oraz przebieg dyskusji na temat miejsca prokuratury w zmienionej rzeczywistości społeczno-politycznej. W ich trakcie ważkim zagadnieniem pozostawała także ewentualna dekonstytucjonalizacja instytucji prokuratury