Starosuskie miasto jako problem kulturowy : rys historyczny

Artykuł zawiera krótki przegląd historii budowy miast na Rusi (IX - XVII w.), ze szczególnym uwzględnieniem głównych cech charakterystycznych i dominujących cech tego procesu. Autor zajmuje stanowisko polemiczne w stosunku do stereotypowych wyobrażeń o mieście ruskim i rosyjskim jako "wielkiej wsi", "osadzie wojskowo-administracyjnej" lub wytworze bliżej nieokreślonej "cywilizacji euroazjatyckiej". Analizując wielowiekowe dzieje budownictwa i życia miejskiego na Rusi Nowogrodzko-Kijowskiej, w poszczególnych księstwach oraz w Państwie Moskiewskim, dochodzi do wniosku o zdecydowanej przewadze elementów wschodnioeuropejskich - głównie bizantyjskich i częściowo skandynawskich - w krajobrazie i strykturze miast ruskich. Miejski system prawny i życie społeczne w miastach również miały charakter typowo europejski, do czasów wielkiej katastrofy cywilizacyjnej, związanej z najazdem i panowaniem mongolskim. Słaby rozwój typowo miejskich form życia społecznego, likwidacja samorządowości, militaryzacja oraz rustykalizacja struktur urbanistycznych w okresie pomongolskim były wynikiem wymuszonych przez historię decyzji politycznych. Nie oznaczało to jednak, że nastąpił całkowity zanik oryginalnej urbanistyki ruskiej: warunki do jej rozwoju zachowały się na północy kraju, dokąd nie sięgała władza mongołów, ani książąt moskiewskich.