Dark tourism in the face of postmodern challenges on the example of Chernobyl Exclusion Zone

W 1996 r. John Lennon oraz Malcolm Foley po raz pierwszy posłużyli się pojęciem dark tourism (mroczna turystyka). Od tego czasu powstało wiele monografii oraz artykułów poruszających tematykę podróży do miejsc pokatastrofalnych. W Polsce, w pierwszej części monografii "Współczesne formy turystyki kulturowej" ukazał się tekst Sławoja Tanasia nakreślający zjawisko tanatoturystyki. Przedstawiony został kontekst historyczny podróży do miejsc związanych ze śmiercią oraz różne odmiany turystyki, ze szczególnym uwzględnieniem turystyki cmentarnej. Celem niniejszego artykułu, o charakterze przeglądowym, jest próba wskazania pewnych tendencji, które szczególnie w ciągu ostatniej dekady uległy znacznej intensyfikacji. Na podstawie konkretnych przykładów ukazany został wpływ tradycyjnych mediów oraz mediów społecznościowych i kultury popularnej na decyzję o wyjeździe do miejsca katastrofy. Ponadto wskazane zostały również zmiany w zachowaniu mrocznych turystów, które następują pod wpływem nowoczesnych technologii. Tym samym przykłady często kontrowersyjne i nieetyczne dały obraz tego, na ile można dziś mówić o miejscach pamięci, a na ile o powstających "pamięciolandiach". Bezpośrednią inspiracją tekstu były badania przeprowadzone w latach 2016-2018 w Czarnobylskiej Strefie Wykluczenia, oparte w dużej mierze o wywiady jakościowe z polskimi turystami oraz obserwację uczestniczącą. Ze względu jednak na charakter artykułu przywołane zostaną również inne przykłady obrazujące omawianą tematykę.

In 1996, John Lennon and Malcolm Foley used the concept of dark tourism for the first time. Since then, many monographs and articles on travel to post-catastrophic places have been published. The first part of the monograph The contemporary forms of cultural tourism includes a text by Sławoj Tanaś outlining the phenomenon of tanatotourism. It presents the historical context of travel to places connected with death and various types of tourism, with particular emphasis on cemetery tourism. The aim of this review-article will be an attempt to indicate certain trends, which especially in the last decade have been significantly intensified. Based on specific examples, the impact of traditional media and social media, as well as popular culture, on the decision whether to visit to the disaster site will be shown. In addition, the author undertakes to indicate changes in the behaviour of dark tourists, which take place under the influence of modern technologies. Thus, examples that are often controversial and unethical will give a picture of how much one can talk about memorial sites today and how much about emerging memorylands. The direct inspiration for the text was the research conducted in 2016-2018 in the Chernobyl Exclusion Zone, based largely on qualitative interviews conducted with Polish tourists and participating observation. However, due to the review character of the article, other examples illustrating the discussed subject matter will also be mentioned.