Les métamorphoses sur la scène du theatrum mentis dans la dramaturgie de Roland Topor.

This thesis presents an analysis of two plays of Roland Topor, Joko fête son anniversaire and L’Ambigu. As the metamorphosis may be considered as the key word of his creation, we would like to examine it on the field which seems strongly marked by numerous transformations and transgressions, that is to say the theater. At every level these texts show the author’s primary aim. By means of comedy and grotesque, Topor scrutinizes taboos hidden behind the myth and so-called good taste. He approaches the problems concerning power, split personality and enigmatic nature of a human being. In our opinion, in this case, the metamorphosis which reveals masked secrets of the human soul takes place on the psychic stage either of a protagonist or the author. The theatrum mentis allows to observe the image of the world through an individual psyche. The author of this thesis would like to call into question the problem of whom is the real source of these mental metamorphoses. This interpretation leads to the concept of autobiographical art à la Topor.

Praca prezentuje szczegółową analizę dwóch dramatów Rolanda Topora, Joko fête son anniversaire i L’Ambigu. Ze względu na to, że metamorfoza jest kluczowym pojęciem w jego twórczości, autorka śledzi ten motyw w dziedzinie, której samą esencją jest przemiana i transformacja - w teatrze Topora. Jego założenia widoczne są na każdym poziomie obu analizowanych tekstów. Artysta sonduje tabu, kryjące się za mitem i tak zwanym dobrym smakiem, posiłkując się komizmem i groteską. Podejmuje problemy władzy, rozszczepienia tożsamości i ambiwalencji charakteryzującej człowieka. Według opinii autorki pracy owe metamorfozy, które naświetlają cienie ludzkiej duszy, mają tak naprawdę miejsce w psychice protagonisty albo też w głowie twórcy tego świata. Takiemu rozumieniu odpowiada koncepcja theatrum mentis, pojęcia wywodzącego się z teatru intymnego Augusta Strindberga i rozwiniętego przez Jean-Pierre'a Sarrazaca w książce Théâtre du moi, théâtre du monde, która pozwala zobaczyć świat oczami indywidualnej psyche. Podczas redagowania tej analizy autorka stawiała sobie pytanie, kto w rzeczywistości jest twórcą tych mentalnych przemian. Zagadnienie ustawione w tym świetle daje obraz dyskursu autobiograficznego à la Topor.

Le mémoire présente l’analyse structurale des deux œuvres dramatiques de Roland Topor, Joko fête son anniversaire et L’Ambigu. Comme la métamorphose constitue le mot-clé de sa création, il est envisageable de l’étudier dans le domaine qui semble fortement marqué par des transformations et transgressions multiples, à savoir le théâtre. A chaque niveau, ces textes dramatiques montrent le but primaire de l’auteur. Par le biais du comique et du grotesque, Topor ausculte des tabous qui se cachent derrière le mythe et le soi-disant bon goût. Il aborde des problèmes concernant le pouvoir, le dédoublement du soi et l’ambiguïté propre à l’être humain. A nos yeux, dans ce cas-là, la métamorphose qui dévoile les secrets masqués de l’âme humaine se déroule sur la scène psychique soit du protagoniste, soit de l’auteur. Le theatrum mentis, le concepte né du théâtre intime à l’instar d’Auguste Strindberg et développé par Jean-Pierre Sarrazac dans son ouvrage Théâtre du moi, théâtre du monde permet de regarder l’image du monde dans le cadre d’une psyché individuelle. La question que se posait l’auteure au cours de la rédaction de ce mémoire est de la savoir qui est le vrai auteur de ces métamorphoses mentales. Cette piste mène aussi à questionner l’art autobiographique à la Topor.