Selected names of organs and body parts in the Persian word-formation on the example of compounds.

The aim of this work is to present the role of selected names of organs and body parts in Persian word-formation on the example of their use in building compounds. These names are a very productive group of words for creating metaphorical meanings. The names fulfill numerous morphological and word-formation functions – they are used for creating many new words in both derivation and composition processes. There are many derivatives, compounds and multiword expressions including words semantically related to the human organism, which show a variety of metaphorical and metonymical relations occurring in the Persian language. Apart from the function of nouns, the names of organs and body parts can serve as prepositions and nominal parts of compound verbs. There are also a number of idioms including the names of organs and body parts.In the theoretical part of this work some aspects of the Persian word-formation are presented. The main part of this work have been subjected to word-formation analysis of compounds including the following names of organs and body parts: پا [pā] – 'the leg', چشم [češm] – 'the eye', دست [dast] – 'the hand', دل [del] – 'the heart', رو [ru] – 'the face', زبان [zabān] – 'the tongue', سر [sar] – 'the head', گوش [guš] – 'the ear', لب [lab] – 'the lips'. The word-formation analysis of the compounds consists in defining with which grammar categories and how the names of organs and body parts combine. The compounds including the names of organs and body parts are classified in terms of:- construction,- relationship of the syntactic parts (into copulative and appositional),- position of the determinative part (into regressive and progressive),- semantic range (into endocentric and exocentric).

Niniejsza praca ma na celu ukazanie roli, jaką pełnią wybrane nazwy narządów oraz części ciała w słowotwórstwie języka perskiego na przykładzie ich użycia w złożeniach. Nazwy te stanowią bardzo produktywną grupę pod względem tworzenia znaczeń przenośnych, a także spełniają liczne funkcje morfologiczne i słowotwórcze - tworzą wiele nowych wyrazów zarówno w procesie derywacji, jak i kompozycji. Istnieje wiele derywatów, zestawień i złożeń z udziałem wyrazów semantycznie związanych z organizmem człowieka, które ukazują rozmaite relacje metaforyczne i metonimiczne zachodzące w języku perskim. Oprócz funkcji rzeczowników nazwy narządów i części ciała mogą pełnić funkcję np. przyimków i części nominalnych w czasownikach złożonych. Występują także w licznych idiomach.W teoretycznej części pracy omówione zostanie słowotwórstwo języka perskiego. W głównej części pracy analizie słowotwórczej zostały poddane złożenia z udziałem następujących nazw części ciała, narządów zmysłów oraz narządów wewnętrznych: پا [pā] – 'noga', چشم [češm] – 'oko', دست [dast] – 'ręka', دل [del] – 'serce', رو [ru] – 'twarz', زبان [zabān] – 'język', سر [sar] – 'głowa', گوش [guš] – 'ucho', لب [lab] – 'usta'. Słowotwórcza analiza złożeń w niniejszej pracy będzie polegała na ukazaniu z jakimi kategoriami gramatycznymi i w jaki sposób nazwy części ciała łączą się w złożeniach, na podzieleniu analizowanych złożeń na grupy pod względem przyporządkowania ich (oraz ich członów) do części mowy oraz na ich klasyfikacji pod względem:- stosunku syntaktycznych członów na kopulatywne i determinatywne,- budowy na spójkowe i bezspójkowe,- kolejności członów określanych i określających na regresywne i progresywne,- zakresu znaczeniowego na endocentryczne i egzocentryczne.