The aim of the thesis is to discuss Vladimir Nabokov’s idea of time and to present the ways in which he applies it to the narration and plot of his two novels Ada of Ardor: A Family Chronicle and Speak, Memory. Most of the works by Nabokov include theoretical digressions on time which, if collected and organized, make up a fairly consistent philosophy of time. As part of his theory, Nabokov discusses such elements as patterns, independence, spiral, consciousness and memory, which are present in his philosophy on many different levels, both as independent notions and as inseparable constituents of the idea of time. By means of the above components and his work, Nabokov creates his own philosophy whose aim is to go beyond the limitations of time and human consciousness. He believes that some kind of other relation to time or a different type of time, where past can somehow be present, may exist beyond time. The first chapter of the thesis focuses on how independence, patterns, the idea of the spiral, consciousness and memory intertwine and enhance their separate and combined roles as elements of Nabokov’s theory of time. The second chapter concentrates on Nabokov’s Ada or Ardor and the tracing of narrative patterns in the novel, which find their culmination in the image of the spiral blending the book’s past and present and, thus, leading to the perfect fulfillment of Nabokov’s philosophy of time. The final, third chapter concerns Nabokov’s idea of time in Speak, Memory, it includes the analysis of the book’s unusual time structure and pays special attention to the narrator’s patterning of his own past, which allows him to transcend time in literature and find his time beyond time, if only in art.
Celem niniejszej pracy jest omówienie teorii czasu Vladimira Nabokova i przedstawienie, w jaki sposób autor wykorzystał ją w konstrukcji narracji i fabuły powieści Ada albo Żar: Kronika rodzinna oraz biografii Pamięci, przemów. Nabokov porusza problem czasu w większości swoich dzieł, a jego dywagacje, zebrane i odpowiednio uporządkowane, tworzą dość spójną filozofię czasu. Do filarów teorii czasu Nabokova należą takie pojęcia jak: schematy/wzory, niezależność, spirala, świadomość i pamięć – są one obecne w filozofii autora na wielu różnych poziomach, zarówno jako pojęcia od siebie niezależne, ale także jako nierozerwalnie ze sobą związane elementy teorii. Za pomocą powyższych składników Nabokov stworzył w swoich utworach własną filozofię, poprzez którą wyjaśnia w jaki sposób można przekroczyć ograniczenia, jakie nakładają na nas czas i świadomość. Nabokov wierzył, że gdzieś poza naszym czasem może istnieć jakiś inny jego rodzaj, czy też inny stosunek do czasu, w którym możliwa jest fizyczna obecność przeszłości w teraźniejszości.Pierwszy rozdział pracy dotyczy tego jak niezależność, schematy/wzory, spirala, świadomość i pamięć łączą się ze sobą i uwydatniają swoje role w teorii czasu Nabokova. Drugi rozdział dotyczy powieści Ada albo Żar i analizie powracających w niej motywów, obecnych zarówno w narracji, jak i w fabule, których kulminacją jest motyw spirali łączącej w sobie przeszłość i teraźniejszość i umożliwiającej realizację teorii czasu Nabokova w praktyce. Ostatni, trzeci rozdział dotyczy filozofii czasu Nabokova w powieści Pamięci, przemów i zawiera analizę niezwykłej struktury czasu zawartej w utworze, której najważniejszym elementem jest sposób, w jaki autor przedstawia swoją przeszłość. Jest ona skonstruowana nie na zasadzie linearnego następstwa zdarzeń, ale opiera się na gromadzeniu przez narratora podobnych lub powiązanych ze sobą motywów lub zdarzeń, oddalonych od siebie w czasoprzestrzeni rzeczywistości i uwypuklaniu ich znaczeń już jako całości, których fragmenty musiały zostać odnalezione w zakamarkach pamięci i starannie do siebie dopasowane. Ten zabieg sprawia, że fabuła powieści dzieje się jednocześnie i dawniej, i teraz, zatem ma miejsce poza czasem. Nabokov wykracza w literaturze poza bariery czasu – udaje mu się zrealizować swoją teorię w sztuce.
