Konstrukcja widza wewnątrztekstowego jako element strategii retorycznej w filmach Michaela Hanekego

Michael Haneke to reżyser robiący filmy dla widzów i o widzach. Nie poprzestaje na zapewnianiu przyjemności z obcowania z utworem artystycznym, ale i uświadamia odbiorcy jego pozycję w tekście. W tym sensie twórczość Hanekego jest głęboko retoryczna, pełni funkcję perswazyjną. Jego filmy ponadto są o widzach – czasami w sensie dosłownym, lecz przede wszystkim w strukturalnym, ponieważ podkreślają miejsce rozmyślnie przeznaczone dla odbiorców w dziele. Niniejsza praca dotyczy właśnie konstrukcji widza wewnątrztekstowego, wykorzystywanej jako element pewnej strategii retorycznej, której celem jest niejako spóźniona inicjacja, zdobycie przez widownię kompetencji pozwalających na krytyczne funkcjonowanie w kulturze.Praca dzieli się na cztery części. Pierwsza została poświęcona problemowi percepcji – temu, jak za pomocą różnych dystorsji reżyser aktywizuje widza. Druga dotyczy procesu identyfikacji – monadyczności postaci i dwuznacznej pozycji aktora. W trzeciej części zostały omówione formy reprezentacji przemocy, a w ostatniej – obrazy wirtualne, które powstają w wyniku nakładania się na siebie porządku diegetycznego i niediegetycznego.

Michael Haneke is a director who makes films for and about spectators. Far from being satisfied just with providing mere indulgment in an interaction with a work of art, he wishes his viewers would become more conscious of his or her position in the text. On this level Haneke’s creativity is deeply rhetorical and plays a persuasive role. Moreover, his films are about the spectator – albeit sometimes literally, primarily in the structural sense, because they emphasize a place in the text deliberately destined for the receivers. The present BA thesis refers to the construction of the spectator structured into the text. This textual construction is used by Haneke as an element of his rhetoric strategy which purpose is a belated spectatorship initiation, gaining competence required to critical functioning in the cultural field.The thesis is divided into four parts. First one is devoted to a problem of perception – the director activates the spectator through various distortions. Second one considers an identification process – there are monadic characters and ambiguous position of actors. The third one elaborates on various forms of representing violence, and the last part – on virtual images created as a result of overlapping diegetic and nondiegetic discourse.