Środkowa Mezopotamia w III wieku po Chr. Relacje kulturowe między Wschodem a Zachodem.

In the 3rd century AD the territory of the middle Euphrates and Tigris rivers became a buffer zone between the Roman Empire and the strengthening Sasanian state. Despite the adverse natural conditions, the area was densely populated on both banks of the Euprhrates river, in the north in vicinity of Jebel Singar, as well as around Hatra and the wadis flowing into the Tigris. Central Mesopotamia belonged earlier to the Parthian Empire. However, since the conquests of Lucius Verus and Septimius Severus it was divided between the Roman Empire (with the main strongholds in Dura Europos and Singara) and the Arsacids, whose loyal vassal was the Hatrean dynasty. When Ardashir I came to power and failed to conquer Hatra, the whole area became subjugated to Roman power. The situation forced Sasanians to counteract in a firmly way. This paper focuses on central Mespotamia in the time of first Sasanian conquers, using the archaeological evidence from Assur, Hatra, Khirbet Jaddalah, Dura Europos, Kifrin and Singara. The main aim is to discuss the cultural and political role of central Mesopotamia, and to present the regional effects of Shapurs I campaigns, which turned nearly the whole territory into a desolation, devoid of its former political and economical significance.

Obszar nad środkowym Eufratem i Tygrysem, stał się w III wieku po Chr. strefą buforową między cesarstwem rzymskim a rosnącym w siłę państwem Sasanidów. Mimo niekorzystnych warunków naturalnych był on wówczas gęsto zaludnioną krainą, z osadnictwem skupiającym się na obu brzegach Eufratu, w okolicy Jebel Singar, oraz Hatry i cieków wodnych płynących w stronę Tygrysu. Region ten, wcześniej przynależący w całości do państwa Partów, od czasów podbojów Lucjusza Werusa i Septymiusza Sewera został podzielony na strefy wpływów Rzymu (z najważniejszymi siłami wojskowymi w Dura Europos i Singarze) oraz Arsakidów, opierających się na lojalności Hatry. Wraz z dojściem do władzy Ardaszira I cały region znalazł się w orbicie politycznych wpływów Rzymu. Praca ukazuje obraz środkowej Mezopotamii w czasach podbojów pierwszych Sasanidów, opierając się na archeologicznych i epigraficznych danych z Assur, Hatry, Dura Europos, Kifrin i kilku mniejszych ośrodków. Głównym celem było przedstawienie jej roli kulturowej i politycznej, oraz skutków wojen Szapura I z Rzymem dla regionu, który stał się wówczas niemal całkowitą pustką osadniczą i stracił znaczenie polityczne i ekonomiczne aż do czasów islamskich.