The Yugoslav Wars and the vision of Serbian and Croatian national identity. Echoes of events from 1991-1995 in belles-lettres and textbooks (on chosen examples)

The work analizes changes among Serbs and Croats in perception of their own national identity. Its aim is to describe a role of the Yugoslav Wars from 1991-1995 in the process of building a new, devoided of communistic catchwords of "Brotherhood and unity", community feeling. The work concerns also further relations between those quarrelled nations. In order to elaborate the topic more precisely, causes, course and results of the conflict are shown. What is more, there's also an analysis concerning contents of Serbian and Croatian history textbooks, as well as examination of chosen belles-lettres: "Ubistvo s predumišljajem" ("Murder with malice") by Slobodan Seleniić and "The Ministry of Pain" ("Ministarstvo bola") by Dubravka Ugrešić.

Niniejsza praca licencjacka traktuje o przemianach dotyczących postrzegania przez Serbów i Chorwatów ich własnej tożsamości narodowej. Celem pracy jest wskazanie, jaką rolę w procesie budowania nowego, pozbawionego komunistycznych haseł o "Braterstwie i jedności" poczucia wspólnoty, odegrały jugosłowiańskie wojny z lat 1991-1195. Ponadto praca podejmuje się przedstawienia jak owe lata wpłynęły na późniejsze stosunki między skłóconymi stronami. W celu dogłębniejszej analizy tematu, w pracy przedstawione zostały przyczyny rzeczonego konfliktu, jego przebieg oraz skutki. Ukazano w niej również w jaki sposób historia tego okresu prezentowana jest w podręcznikach, z których wiedzę czerpią serbscy i chorwaccy uczniowie oraz zbadano, jak treść tych książek może wpływać na formowanie kolektywnej świadomości wśród młodzieży. Następnie poprzez analizę pojedynczych postaci z dwóch doskonale ilustrujących społeczeństwo byłej Jugosławii powieści - "Zabójstwa z premedytacją" Slobodana Selenića oraz "Ministerstwa bólu" Dubravki Ugrešić - poszukiwana jest odpowiedź na pytanie, czy wspomniane narody rzeczywiście uczą się ślepej miłości do swych ojczyzn, opierając się wyłącznie na tekstach kulturowych zgodnych z oficjalną ideologią, nie zwracając przy tym uwagi na własne obserwacje. Praca bada pojedyncze typy bohaterów oraz ich postawy wobec ojczyzny i ustosunkowanie do aktualnych wydarzeń. Aby umożliwić umiejscowienie twórczości tych dwojga pisarzy w szerszym kontekście literackim, w pracy zarysowane zostało oblicze powojennej serbskiej oraz chorwackiej prozy. Poszukiwana jest także odpowiedź na pytanie w jaki sposób bohaterowie postrzegają naród, do którego przynależą oraz jak określają swoje miejsce w nim. Biorąc pod uwagę przeprowadzone analizy narzuca się refleksja, iż ani w obrębie zbiorowości serbskiej, ani też chorwackiej, nie można mówić o jedności w kontekście postrzegania własnej narodowości. Czym innym jest naród i ojczyzna dla poszczególnych jednostek, a ich poglądy niekoniecznie pozostają w zgodzie z pożądanymi postawami wykreowanymi przez państwowe władze. Należy zatem stwierdzić, iż podczas burzliwych lat 90. żadnej z tych społeczności nie udało się stworzyć jednolitej tożsamości zbiorowej, której wartości i normy w rzeczywistości zostałyby zinternalizowane przez szerokie kręgi społeczeństwa.