Krytyka Zachodu w twórczości Fiodora Dostojewskiego

Celem niniejszej pracy jest próba ukazania jednego z najważniejszych aspektów twórczości Dostojewskiego, mianowicie jego krytyki zachodnioeuropejskiej cywilizacji. Zmiany zachodzące w XIX-wiecznej Europie odegrały decydującą rolę w formowaniu się światopoglądu pisarza. W swoich dziełach autor Zbrodni i kary poddał szczegółowej analizie rozmaite elementy, składające się na kryzys współczesnej mu cywilizacji. Za najważniejszy przejaw jej upadku uznał Dostojewski odrzucenie przez społeczeństwa europejskie chrześcijaństwa. Pisarz nie wyobrażał sobie bowiem istnienia narodu bez religii, naród natomiast był dla niego właściwym twórcą kultury. Starając się wytłumaczyć fenomen upadku religii w Europie Zachodniej Dostojewski doszedł do przekonania, że był on niejako wpisany w historyczny rozwój tamtejszych społeczeństw. Stanowił bowiem konsekwencję antycznego dziedzictwa, leżącego u podstaw Starego Kontynentu. Przejęty od starożytności racjonalizm, stanowiący istotę cywilizacji Zachodu, stał się w końcu główną przyczyną jej upadku. Wyraża się on zanikiem wartości duchowych, norm moralnych i wadliwą organizacją społeczną, tak w kapitalistycznym, jak i w socjalistycznym wydaniu.

This work is an attempt to portray one of the most important aspects of Dostoevsky’s thought, that is his criticism of the western civilization. Changes, that the nineteenth-century Europe had gone through, played a decisive part in forming the writer’s world-view. In his works, the author of Crime and Punishment had meticulously analyzed various aspects, that caused the crisis of contemporary civilization. The most important for him was the rejection of Christian faith. Dostoyevsky did not believe that a nation, which for him was the proper creator of culture, could exist without religion. In explaining the causes of western religious crisis, the author was of the opinion, that this phenomenon was a natural consequence of the European historical process. It had its roots in antiquity and in the spirit of rationalism that Europe had inherited from Greece and Rome. Rationalism, in Dostoyevsky’s opinion, was the root of the crisis, as it caused the fall of spiritual and moral values, and was a main factor in building a faulty social model, exemplified by capitalism and socialism.