Kontrowersje moralne dotyczące transplantacji i ich społeczna percepcja

Transplantology is the branch of medicine which has been developing rapidly throughout recent decades. Hence, transplantations are currently a common and, what is more, often the only possible way to save patients’ lives. Replacing the patients’ failing organ with another (usually from a dead donor) gives them the opportunity for leading a relatively normal and healthy life again. The main idea of transplantation, which is saving life, does not seem to bring any concerns. However, due to its specific procedure it might be one of the most controversial, ethically and morally, branches of medicine.The aim of this thesis is to present some moral doubts related to transplantation. The discussion on the ethical and moral controversies connected with transplantations emerges from medical, legal and social issues. As for the medical aspects, there are doubts resulting from the number of conditions which need to be fulfilled in order to assure transplantation success. In addition to this, the criteria for diagnosing death of the brain are being even more doubtful. Legal problems discussed in this paper relate to the so called “presumed consent” regulations and the procedure of pronouncing the death of the brain. The social aspect of transplantation refers to the level of public acceptance of this treatment, the people’s readiness for donating their or their family member’s organs as well as the general knowledge of these issues.

Transplantologia jest dziedziną medycyny, dynamicznie rozwijającą się w ostatnich dziesięcioleciach. Tym samym przeszczepy stały się obecnie powszechną i nierzadko jedyną metodą ratowania życia pacjentów. Zastąpienie niewydolnego narządu innym, pochodzącym najczęściej od zmarłego dawcy przywraca chorym możliwość normalnego funkcjonowania. Sama idea transplantacji, jaką jest ratowanie ludzkiego życia i przywracanie zdrowia, nie budzi żadnych zastrzeżeń, jednakże ze względu na jej charakter i specyfikę jest to jedna z najbardziej kontrowersyjnych i budzących wiele wątpliwości etycznych i moralnych dziedzina medycyny.Celem pracy jest przedstawienie wynikających ze specyfiki transplantacji problemów moralnych dotyczących kwestii stosowania zasady zgody domniemanej oraz kryteriów śmierci mózgowej. Podjęta została również kwestia wiedzy społeczeństwa dotyczącej zagadnień transplantologii i wpływu opinii publicznej na możliwość zwiększenia liczby organów pobieranych do przeszczepów. Podstawowe dwie kwestie prowadzące do etycznych dyskusji wynikają z prawnych regulacji w zakresie zasad uzyskania zgody na pobranie narządu po śmierci oraz kryteriów diagnozowania śmierci mózgu. Istotną kwestią dla możliwości rozwoju transplantologii jest również postrzeganie tej metody leczniczej oraz wiedza społeczeństwa w zakresie definiowania śmierci i zasady wyrażenia zgody na pobranie narządów. Konstrukcja zasady zgody domniemanej daje możliwość pobrania narządów w przypadku niewyrażenia sprzeciwu. Kontrowersje w zakresie stosowania tej regulacji wynikają z przeświadczenia, że pozyskiwanie narządów do przeszczepów powinno odbywać się jedynie w akcie bezpośredniego wyrażenia woli. Takiej możliwości zasada zgody domniemanej nie daje, stwarzając tym samym niebezpieczeństwo działania wbrew autonomii i prawu do samostanowienia. Ważnym z perspektywy możliwości powszechniejszego pobierania organów do transplantacji okazało się wprowadzenie nowej, opartej na kryterium neurologicznym definicji śmierci. Ewolucja definicji śmierci i przejście od kryterium krążeniowo-oddechowego do kryterium śmierci mózgu zrodziło wiele pytań i wątpliwości. Pojawił się problem wytyczenia granicy śmierci i określenie momentu, w którym owa granica zostaje przekroczona. Wprowadzenie nowych kryteriów diagnostyki doprowadziło do obaw o możliwość zbyt wczesnego orzeczenia o śmierci i możliwości pobrania od żywego wciąż człowieka narządów do przeszczepu. Prowadzone badania pokazują, że zdecydowana większość społeczeństwa jest pozytywnie nastawiona do transplantacji. Jednakże mimo tego, że aprobata dla tej metody jest powszechna, następuje wyraźny spadek poparcia w momencie bezpośredniej konieczności wyrażenia zgody na pobranie narządów od członka rodziny. Powodem mogą być niezrozumiałe dla większości społeczeństwa kryteria śmierci mózgowej oraz brak wiedzy na temat prawnych regulacji dotyczących zgody na pobranie narządów. Przeciwdziałaniem takiej sytuacji powinno być prowadzenie działań edukacyjnych i informacyjnych, podnoszących wiedzę, która z założenia powinna przyczynić się do wzrostu liczby pobrań i możliwości wykonania większej liczby transplantacji.