Early Medieval strongholds from Terra Radomiensis - archaeological characteristics

This thesis is complete assemblage of strongholds from Terra Radomiensis. Paper discuss widely issues of strongholds archeology. Such as chronology, settlement structure, strengthening construction and the technical problems of building rampart. Characterize this problem, time was closed from VIIth century to XIIIth century.

Tematem pracy są szeroko rozumiane zagadnienia związane z archeologią grodzisk ziemi Radomskiej (Kajzer 1996, s. 113-124). Rozprawa poruszy problematykę chronologii, struktury zasiedlenia, konstrukcji i techniki wznoszenia wałów, relacji kulturowych w okresie przedpaństwowym czy przynależności historycznej regionu. W trzech pierwszych rozdziałach pracy skupiłem się na podziale geograficznym, kulturowym i administracyjnym, a także zakreśliłem ramy terytorialne pracy. Zarysowując obszar pracy, oparłem się o główne rzeki regionu. W części poświęconej przynależności historycznej posłużyłem się szerokim wachlarzem opracowań historycznych, jak i archeologicznych, w celu odpowiedniego scharakteryzowania wpływów, jakim ulegała ziemia radomska, w okresie wczesnego średniowiecza. Zaznaczenia wymaga, że termin „Terra Radomiensis” w początkach średniowiecza miało zupełnie inne znaczenie niż obecnie. Pograniczny charakter obszaru, po którym będziemy się poruszać, implikuje powstanie wielu kwestii spornych w przynależności terytorialnej. W opisie granic Ziemi Radomskiej posłużyłem się pojęciami Mazowsza i Małopolski, zdając sobie sprawę, z pewnej anachroniczności charakteru nazw prowincji, dla okresu wczesnego średniowiecznego, upowszechnionych dopiero w XIV czy XV w (Poleski 1992, 1996, 2004; 2013; Sikora 2009). W części drugiej, stricte archeologicznej, starałem się uporządkować w klarowny sposób zebrane dane o obiektach obronnych. Zadaniem pierwszym było sporządzenie systemu periodyzacji obiektów, dzieląc czas od VII w do XIII w na dwa okresy. Głównym aksjomatem, jakim posłużyłem się do wypracowania ciągu chronologicznego jest ceramika. Dla porównania i ułatwienia dalszych studiów nad rozwojem ceramiki terra Radomiensis, zamieściłem szeroką bazę źródłową – 15 tabel, na których zamieściłem 85 fragmentów ceramiki. Badania nad najobficiej występującą kategorią zabytków ruchomych, nie są jak dotychczas w pełni zadowalające. Głównym założeniem pracy jest zebranie i skatalogowanie wczesnośredniowiecznych grodzisk, znajdujących się na terenie Ziemi Radomskiej. W jej granicach udało mi się zgromadzić informacje o szesnastu obiektach. Z treści zostały wyłączone stanowiska o niepewnej lokalizacji, lub na temat których nie zebrałem wystarczających liczby danych. Mam tutaj na myśli stanowisko w Jedlni Letnisko czy Szydłowcu, o których dowiadujemy się z nieprecyzyjnych informacji – krótkich często jednozdaniowych wzmianek (Cieślak – Kopyt i inni, 2004). W pracy zamieszczam informacje o niezidentyfikowanych w terenie grodach kasztelani skrzyńskiej. W tym wypadku podstawa źródłowa pozwala na lokalizację i charakterystykę historyczną obiektów. Omówienie grodzisk przypadająca na XIII w nie jest w pełni przeprowadzone. W katalogu znalazły się głównie obiekty, które powstały przed XIII w, a były użytkowane również w okresie późnego średniowiecza. Jedynym wyjątkiem są stanowiska w Iłży i Skaryszewie, których powstanie łączone jest z reakcją, wywołaną przez najazd tatarski. W pracy nie znalazły się stanowiska określane mianem gródków stożkowatych czy rodzących się rezydencji rycerskich o charakterze obronnym. Dla pogłębienia studiów nad kwestią XIII – wiecznych obiektów grodowych, odwołuję czytelnika do pracy A. Nierychlewskiej – Budownictwo obronne powiatu radomskiego w okresie od XIII do XVIII wieku (2002) oraz pracy A. Marciniak – Kajzer – Średniowieczny dwór rycerski w Polsce. Wizerunek archeologiczny (2011).