An alienation of heroes with hybrid identities in the novel „Zaklęte światło” by Czesław Dziekanowski and the film „Tańczący jastrząb” by Grzegorz Królikiewicz

The novel „Zaklęte światło” by Czesław Dziekanowski and the film „Tańczący jastrząb” by Grzegorz Królikiewicz are about migration from village to city. They consider the problem of social and mental alienation distinctively. This paper deals with the problem of how ambiguous is the term of alienation. The author shows how diverse are its levels as well as its relativism considering sociological and psychological point of view. Those properties are most widely accepted as the most important features of alienation. The evolution of identity plays the most important role in both works. The paper however, considers also some immediate changes of the identity in some special, incidental circumstances. The migration process has been analyzed according to three-phase model proposed by sociologist Zdzisław Mach. In conclusion, the characters reach, through the process of self-knowledge establishment – the in-between status (no longer a villager, not yet an urbane person).

„Zaklęte światło” Czesława Dziekanowskiego i „Tańczący jastrząb” Grzegorza Królikiewicza to utwory podejmujące temat migracji ze wsi do miasta, a problem wyobcowania uwidacznia się w nich nader wyraziście. Celem tej pracy było ukazanie i rozpatrzenie wieloznaczności pojęcia „wyobcowanie” w tych właśnie dziełach. W centrum rozważań autorki znalazły się takie jego zasadnicze właściwości, uznawane przez badaczy wielu dyscyplin, jak relacyjność i stopniowalność. I w powieści, i w filmie najważniejszą rolę odgrywają przemiany bohaterów zachodzące w czasie, jednak w pracy zbadano także sytuacyjny, kontekstowy charakter swojskości i obcości. Proces migracji został prześledzony według trójfazowego modelu zaproponowanego przez socjologa Zdzisława Macha, a opartego na modelu rytuału przejścia Arnolda van Gennepa. Analiza sytuacji migrantów, przeprowadzona z perspektyw jednostkowej i społecznej, umożliwiła uchwycenie specyfiki ich tożsamości – w procesie samopoznania bohaterowie przyjęli status „ludzi w drodze”, a tworzone narracje tożsamościowe miały im dowieść ciągłości i spójności „ja” w czasie.