"Zwykli ludzie" w sakralnej przestrzeni ikony. Zjawisko aktualizacji w moskiewskim malarstwie ikonowym w okresie od panowania wielkiego księcia Iwana III Srogiego do cara Fiodora III Romanowa.

Praca dotyczy zjawiska aktualizacji w moskiewskim malarstwie ikonowym od panowania kniazia Iwana III Srogiego do cara Fiodora III Romanowa. Zjawisko to miało szczególny związek z przedstawieniami tzw. „zwykłych ludzi” (живых сущих) na ikonach. „Zwykli ludzie” to określenie użyte przez Iwana Groźnego w ważnym dla sztuki moskiewskiej pytaniu wystosowanym przez samego cara do hierarchów obradujących na Soborze Stu Rozdziałów. Władca używając tego sformułowania miał na myśli pojawiające się coraz częściej na ikonach przedstawienia osób żyjących, niekanonizowanych. Praca została podzielona na dwa rozdziały. Pierwszy rozdział zawiera stan badań nad omawianym zjawiskiem. Drugi rozdział zawiera analizę przykładów ikon z przedstawieniami „zwykłych ludzi” i został podzielony na pięć podrozdziałów. Pierwszy podrozdział omawia wizerunki metropolitów moskiewskich Aleksego i Piotra z cyklem biograficznym. Kolejny podrozdział dotyczy dzieł przedstawiających adorację cudownej ikony lub relikwii. W trzecim podrozdziale omówiono ikony, których kompozycja przedstawia sceny batalistyczne. Czwarty podrozdział dotyczy ikon obrazujących rodowód państwa moskiewskiego. Ostatni podrozdział opisuje początki malarstwa portretowego. W zakończeniu podsumowano rozwój elementów aktualizacji w malarstwie moskiewskim od końca XV do końca XVII wieku, zwracając szczególną uwagę na znaczenie pytania Iwana Groźnego oraz na znamionującą wyodrębnienie się w Rosji świeckiego malarstwa tzw. Serię Preobrażeńską.

The thesis concerns phenomenon of contemporization in Moscow icon painting from reign of Grand Prince Ivan III to Tsar Feodor III Romanov. This phenomenon had a special connection with representations of so called “ordinary people” on icons. “ Ordinary people” attempt to term used by Ivan the Terrible in his question of great importance for Moscovian art. He asked church leaders who were deliberating at the Stoglavy Sobor about possibility of representing alive, not canonized people on icons. The thesis has been divided in two chapters. The first one applies to the state of research on contemporization in Moscow icon painting from XV to XVII century. Second chapter concerns the analysis of examples of representations of “ordinary people” on icons and has been divided in five subsections. The first one discusses representations of Moscow Metropolitans Alexius and Peter . The next subsection applies to images depicting scenes of adoration of miraculous icon or relic. The third subsection contains analysis of icons with battle scenes. The fourth subsection discusses icons presenting the genealogy of the Moscovite State. The last one applies to the origins of portrait in Russia. At the end the development of contemporization in Moscow icon painting was briefly summarized, focusing on the special meaning of the question asked by Ivan the Terrible and also pointing the so called Preobrazhenskaya Seriya, which one was the sign of extraction of secular painting in Russia.