Nowa Fala irańskiego kina jako reakcja na modernizm

Irańskie kino zyskało sławę pod koniec lat 80. i zafunkcjonowało w obiegu festiwalowym jako Nowe Kino Irańskie. Historia autorskiego kina w Iranie sięga jednak czasów przed Rewolucją Islamską z 1979 roku. Film Dariusza Mehrdżuja Krowa (1969) jest uznawany za początek Nowej Fali w irańskim kinie. Nurt wpisywał się w powojenny trend odejścia od klasycznej narracji w stronę kina autorskiego. Jednocześnie dzieła te angażowały się w komentowanie przemian irańskiej tożsamości w obliczu westernizacji i modernizacji.Autor podejmuje temat nieopracowany dotąd w polskim filmoznawstwie, obejmujący historię Nowej Fali w Iranie w latach 1969-1979. Praca skupia się na kulturowej analizie dzieł filmowych takich reżyserów jak Dariusz Mehrdżui, Masud Kimiai, Naser Taghwai, Bahman Farmanara, Amir Naderi, Sohrab Szahi Saless, Ebrahim Golestan, Farroch Ghaffari, Parwiz Kimiawi, Bahram Bejzai i Abbas Kiarostami. Punktem odniesienia jest w pracy najnowsza historia Iranu i jego społeczeństwa. Autor ukazuje, w jaki sposób medium filmowe ujmowało przemiany tożsamościowe irańskiej zbiorowej tożsamości i pamięci. Autor stara się dostrzec w filmach trop prowadzący do politycznego przewrotu z 1979 roku i wskazuje na te elementy w nowofalowych dziełach, które niejako kumulowały społeczne niezadowolenie skutkujące ogólnonarodowym zrywem przeciwko dyktaturze szacha Muhammada Rezy Pahlawiego. Jednocześnie autor analizuje strukturę narracyjną omawianych filmów wskazując na jej modernistyczne proweniencje. Rewolucja Islamska położyła kres artystycznym dążeniom Nowej Fali i zapoczątkowała nowy okres w irańskiej kinematografii. Niemniej jednak najnowsze dokonania znanych na świecie irańskich reżyserów, takich jaki Asghar Farhadi, Dżafar Panahi i Muhammad Rasoulof, wskazują na częściowy powrót do tematyki poruszanej przez filmowców przed rewolucją. Autor pragnie reaktywować ów historyczny kontekst, by wskazać na jego przydatność interpretacyjną w odniesieniu do kina najnowszego.

Iranian cinema gained its popularity as so called New Iranian Cinema and became a part of festival circuit at the end of the 80’s. Although the history of Iranian authorial cinema reaches out for the time before the Islamic Revolution of 1979. Dariush Mehrjui’s film The Cow (1969) is considered as the starting point for the New Wave movement in Iranian cinema. It was a part of a post-war trend of abandoning classical narration in film towards film d’auteur. In the meantime those movies were preoccupied with Iranian identity, which was constantly changing in the face of westernization and modernization. The author undertakes the history of Iranian New Wave cinema (1969-1979), the subject not yet elaborated in polish film studies. The research focuses on cultural understanding of works of such directors as Dariush Mehrjui, Masoud Kimiai, Naser Taghvai, Bahman Farmanara, Amir Naderi, Sohrab Shahid-Saless, Ebrahim Golestan, Farrokh Ghaffari, Parviz Kimiavi, Bahram Bayzai and Abbas Kiarostami. As the main reference of the research serves the contemporary history of Iran and its society. The author presents how the film medium had enclosed the essential transitions in Iranian collective identity and memory. Also the author seeks to see in the movies a trail which led to the coup against Muhammad Reza Shah in 1979 and points to those elements of New Wave works which somehow ilustrated social grief of Iranian people. Moreover, the author analyzes the narrative structure of the movies discussed and pinpoints its sources in modern cinema.The Islamic Revolution put an end to artistic endeavours of the New Wave and begun a new period in Iranian cinema. Nevertheless the newest achievements of internationally acclamed Iranian directors such as Asghar Farhadi, Jafar Panahi and Muhammad Rasoulof, to some extent mark a return towards themes engaging prerevolutionary filmmakers. The author seeks to revive this historical context as a useful tool in interpreting contemporary Iranian cinema.