Wystarczy maszyna do pisania… : listy Romana Aftanazego do Wiktora Swiatełyka

Wiktor Swiatełyk (Віктор Андрійович Святелик) – ukraiński rusycysta, krajoznawca, autor licznych naukowych i popularnonaukowych prac o dziejach rodu Potockich w Tulczynie. Władał kilkoma językami obcymi, w tym polskim, angielskim, niemieckim, francuskim, słowackim, czeskim, węgierskim i rosyjskim. Uchodził za najlepszego przewodnika po pałacu Potockich w Tulczynie. Był znanym i cenionym na Ukrainie badaczem dziejów regionu1. Zasiadał w zarządzie stowarzyszenia regionalnego „Podole” („Поділля”). Jego zainteresowania naukowe, wynikające z pracy zawodowej, koncentrowały się wokół związków dekabrystów z Tulczynem, twórczości Mykoły Łeontowycza oraz literackich inspiracji Aleksandra Puszkina. Fascynowały go ponadto dzieje pałacu Potockich w Tulczynie oraz polskich mieszkańców miasta. Wiele energii poświęcił też na zbadanie legendy powstania poematu Aleksandra Puszkina Fontanna Bachczysarajska. Dzieje tzw. „fontanny łez” w bakczysarajskim pałacu chanów na Krymie były związane z legendą nie tylko niespełnionej miłości wielkiego rosyjskiego romantyka, lecz także z niejaką Marią Potocką, która miała zostać porwana w XVIII w. do chańskiego haremu. Jako Diljara Bikecz została uznana przez chana Krym Gireja za najukochańszą żonę. To właśnie po jej śmierci wybudowano słynną fontannę, będącą również inspiracją dla wielu polskich poetów, w tym Adama Mickiewicza. Pod koniec życia Swiatełyk zainteresował się losami znakomitego artysty i doskonałego fałszerza pieniędzy Ignacego Ceyzika (1779-1857)5. Nurtował go zwłaszcza podolski epizod w życiorysie artysty, mało znany biografom tej postaci.