Problem przyczynowości w myśli Davida Humea i Immanuela Kanta

The thesis’ aim is to discuss and compare David Hume’s and Immanuel Kant’s theories of causality. Their solutions are shown in the context of the classical metaphysical understanding of causality, presented on the basis of the work of Rev. Kazimierz Wais ‘Ontologia, czyli metafizyka ogólna’ (1926). Hume's idea is discussed on the basis of ‘An Enquiry Concerning Human Understanding’ (1748) and excerpts from Leszek Kolakowski's book, ‘Filozofia pozytywistyczna: od Hume’a do Koła Wiedeńskiego’ (1st ed. 1966, 2nd ed. 2003). The problem of causality as one of the psychological principles of association is discussed in the context of Hume's epistemology and his relation to metaphysics. Reflection on Hume's critique of causality carried out in the context of modern probabilistic science leads the author of the following work to question the necessarily destructive nature of this critique. He proposes the integration of Hume's philosophy with the achievements of modern psychological and biological sciences, with emphasis on the evolutionary aspect. Kant's solution is presented on the basis of the ‘Critique of Pure Reason’ (1st ed. 1781, 2nd ed. 1787). The author analyses the problem of causality as part of Kant's system of judgments, categories, and principles of the pure understanding. He pays special attention to the relation of transcendental philosophy to mathematical natural science, which he interprets as both its object of interest and the source of its method. He also points out problems arising from this relationship and other aspects of Kantian critical thought. As a result of the juxtaposition of classical, empiricist and transcendental propositions, the author finds Hume's answer most convincing under the condition of its aforementioned integration with the achievements of modern science. At the same time, he points out the problems associated with such a solution.

Celem poniższej pracy jest omówienie i porównanie dwóch propozycji ujęcia problemu przyczynowości, których autorami byli David Hume oraz Immanuel Kant. Ich rozwiązania zostają ukazane na tle klasycznego, metafizycznego rozumienia przyczynowości, przedstawionego na podstawie pracy księdza Kazimierza Waisa „Ontologia, czyli metafizyka ogólna” (1926). Propozycja Hume’a zostaje omówiona na podstawie „Badań dotyczących rozumu ludzkiego” (1748) oraz fragmentów książki Leszka Kołakowskiego pt. „Filozofia pozytywistyczna: od Hume’a do Koła Wiedeńskiego” (I wyd. 1966, II wyd. 2003). Problem przyczynowości jako jednej z psychologicznych zasad kojarzenia się idei zostaje omówiony w kontekście epistemologii Hume’a oraz jego stosunku do metafizyki. Refleksja nad Hume’owską krytyką przyczynowości, przeprowadzona w kontekście współczesnych nauk probabilistycznych, prowadzi autora poniższej pracy do podania w wątpliwość koniecznie destrukcyjnego charakteru tejże krytyki. Zostaje przedstawiona propozycja integracji filozofii Hume’a z osiągnięciami współczesnych nauk psychologicznych i biologicznych, z naciskiem na aspekt ewolucyjny. Rozwiązanie Kanta zostaje przedstawione na podstawie „Krytyki czystego rozumu” (I wyd. 1781, II wyd. 1787). Autor analizuje problem przyczynowości jako część Kantowskiego systemu sądów, kategorii i zasad podstawowych. Szczególną uwagę poświęca stosunkowi filozofii transcendentalnej do nowożytnego matematycznego przyrodoznawstwa, które interpretuje jako zarówno przedmiot jej zainteresowania jak i źródło jej metody. Wskazuje też na problemy wynikające z tej relacji oraz innych aspektów Kantowskiej myśli krytycznej. W wyniku zestawienia propozycji klasycznej, empirystycznej i transcendentalnej autor uznaje za najbardziej przekonującą odpowiedź Hume’a, pod warunkiem wspomnianej integracji z osiągnięciami współczesnej nauki. Równocześnie wskazuje na problemy związane z takim rozwiązaniem.