Praca poświęcona jest analizie polskich przekładów dwunastu bajek wybranych ze zbioru siedemdziesięciu sześciu Bajek literackich osiemnastowiecznego hiszpańskiego poety Tomása de Iriarte y Nieves Ravelo, które to tłumaczenia sporządził autor niniejszej rozprawy. W rozdziale pierwszym historia gatunku bajki jest opisana w następującym porządku: korzenie, czyli twórczość starożytnych pisarzy indyjskich, greckich i rzymskich, następnie oświeceniowe reminiscencje antyku – zwłaszcza z perspektywy Hiszpanii i Polski wieku osiemnastego – oraz charakterystyka bajkopisarstwa i estetyki poetyckiej rzeczonej epoki. W części drugiej zgłębiany jest literacki kunszt Iriartego, przybliżone jest jego życie i najistotniejsze dokonania, a także kluczowe problemy epoki oświecenia, z którymi miał do czynienia oraz jego stosunek do środowiska literatów i hiszpańskiego społeczeństwa w odniesieniu do innych europejskich nacji. Główny rozdział pracy zawiera analizę porównawczą oryginałów i przekładów dwunastu bajek. Autor niniejszej rozprawy bada w nim metodologię tłumaczenia bajek, podejmuje próbę skonceptualizowania środków i narzędzi tłumaczeniowych, które zastosował, mając na uwadze czytelnika docelowego, zabiegi archaizacyjne, stylistyczne, metryczne, sposoby tłumaczenia ironii, gier słownych, wyrażeń idiomatycznych, kulturemów, a także strategie przyjęte wobec powtórzeń, frazeologizmów czy innych kłopotliwych elementów i aspektów oryginału. W aneksie do pracy znajduje się owych dwanaście bajek wybranych na podstawie jednego tylko kryterium; otóż ich polskie wersje są w pełni ukończone.
El objetivo del estudio es analizar las traducciones al polaco de doce fábulas seleccionadas de la colección de setenta y seis Fábulas Literarias del poeta español del siglo XVIII, Tomás de Iriarte y Nieves Ravelo. En la presente tesis se describe la historia de la fábula como género literario en el siguiente orden: las raíces, es decir, la creación de los antiguos escritores indios, griegos y romanos, luego las reminiscencias de la antigüedad en la Ilustración – precisamente desde la perspectiva de España y Polonia del siglo XVIII – así como las características de la fabulística y la estética poética de la época. La investigación posterior intenta explorar la artesanía literaria de Iriarte, su vida y logros más significativos, los problemas clave de la época, a los que tuvo que enfrentarse y su actitud hacia el entorno literario y la sociedad española (en relación con otras naciones europeas). En el capítulo principal del trabajo el autor de la tesis analiza y compara los originales con las traducciones a fin de presentar a posteriori la metodología de la traducción de fábulas, luego estudia las estrategias y herramientas que ha implementado teniendo en cuenta al lector destinado, la arcaización, la transcreación lingüística, el estilo y la métrica específicos, las ironías, los juegos de palabras, las expresiones idiomáticas, los culturismos, así como los métodos de las repeticiones, expresiones fraseológicas u otros elementos y aspectos confusos del original. El único criterio para elegir esas doce fábulas fue que todas ellas han sido traducidas al polaco ya por completo.
The purpose of the study is to analyse Polish translations of twelve fables selected from the collection of seventy-six Literary Fables by the eighteenth-century Spanish poet Tomás de Iriarte y Nieves Ravelo. In the present dissertation the history of fable as literary genre is described in the following order: the roots, that is the creation of ancient Indian, Greek and Roman writers, then the reminiscences of antiquity in the Enlightenment – precisely from the perspective of Spain and Poland of the eighteenth century – as well as the characteristics of fable-writing and poetical aesthetic of the period. The further investigation delves into Iriarte's literary craftsmanship, his life and most significant achievements, the key issues of the period, that he had to face, and his attitude to literary environment and Spanish society in relation to other European nations. In the main chapter of the work the author of the thesis analyses and compares the original works with the translations in order to present the methodology of fable translation, then studies the strategies and tools that he has implemented, taking into account the target reader, ways of archaisation, linguistic adaptation, including the specific style and metre, the approach to translating irony, wordplay, idiomatic expressions, culturemes, as well as the methods of dealing with repetitions, phrasemes or other confusing elements and aspects of the original. The only criterion for choosing those twelve fables was that all of them have complete polish translations.
