Fantasy in operatic ornaments

The first part of this article contains a short review of the most important developments in analysis of fantasy in literature, especially the move from two-world constructs to allotopic and worldbuilding, comprehensive projects. In view of these considerations, the paper presents what happens with the construction of a narrative world when it is overlapped with opera as a phenomenon that (scenically) doubles reality and reveals its theatrical and conventional character. The theoretical part of the paper is supplemented with a comparative analysis of E.T.A. Hoffmann’s short story Don Juan, H. Balzac’s short story Gambara and two novels: G. Leroux’s Le fantôme de l’Opéra and T. Pratchett’s Maskerade (with reference to the previous work). These examples show various strategies of using the theme of opera in fantasy literature, as well as diverse scope of worldbuilding measures in each text.

Artykuł dotyczy związków opery z literaturą fantastyczną w kontekście światotwórczym. W pierwszej części dokonano przeglądu stanowisk teoretycznych, pokazując rozwój refleksji nad fantastyką od ujęć atrybutywnych do światotwórczych, przywołując takich badaczy, jak m.in. R. Caillois, T. Todorov, R. Handke, A. Zgorzelski, G. Trębicki, M. Pustowaruk, K.M. Maj, T. Majkowski czy T. Pindel. W drugiej części pokazano dwa możliwe ujęcia światotwórczej fantastyki - gdy stanowi ona element dzieła literackiego (na przykładzie Don Juana E.T.A. Hoffmanna i Gambary H. Balzaca) oraz gdy prowadzi do powstania allotopijnego, egzomimetycznego świata (jak w Upiorze w Operze G. Leroux i Maskaradzie T. Pratchetta).