Czas w teorii krytycznej

This text, basing itself on an analysis of works of critical theory, argues that the modern conception of time as it functions in both social self-consciousness and in philosophical thought is a historically unique one and deeply tied to societal changes that led to the emergence of industrial capitalism. The thesis of the text is that these historical phenomena, analysis of which is one of the goals of the present work, are based on fundamental elements of the capitalist mode of production, which also constitute central categories of Marx's critique of political economy, such as value, labour and commodity. This work thus starts with a textual reconstruction of select concepts in Marx's "Capital" which aims to provide the author with necessary tools for analysis of the modern notion of time. This investigation will explore the modern concept of time from three main perspectives. Firstly, it will be seen from the perspective rooted in the key terms and concepts of Marx's critique, coupled with a historical argument about how the phenomenon of modern, abstract time emerged; secondly, through an existential analysis of how this phenomenon impacts the modern subject's day-to-day experience; and thirdly, through an exploration of the experience of historicity as it is structured by key features of capitalist society. In all these aims, the author draws from the extensive subject literature, principally in the tradition of critical theory, while also attempting to provide his own contribution into this intellectual discourse.

Poniższy tekst, opierając się na analizie dzieł teorii krytycznej, dowodzi, że nowoczesna koncepcja czasu, tak jak funkcjonuje ona w społecznej świadomości i w myśli filozoficznej, jest historycznie unikalna. Jest także głęboko powiązana ze społecznymi zmianami, które doprowadziły do pojawienia się przemysłowego kapitalizmu. Tezą tekstu jest to, że owe historyczne zjawiska, których analiza będzie jednym z celów niniejszej pracy, są oparte na fundamentalnych elementach kapitalistycznego modelu produkcji, które jednocześnie stanowią podstawowe kategorie krytyki ekonomii politycznej Marksa, takie jak wartość, praca czy towar. W związku z tym niniejszy tekst zaczyna się od analizy poszczególnych pojęć w Kapitale Marksa, co ma służyć dostarczeniu autorowi koniecznych narzędzi do analizy nowoczesnego pojęcia czasu. Te badania będą wyjaśniały współczesny koncept czasu z trzech głównych perspektyw. Po pierwsze, będzie on interpretowany z perspektywy ugruntowanej w kluczowych terminach i pojęciach Marksowskiej krytyki, połączonej z historycznym wywodem na temat tego, jak ów fenomen nowoczesnego, abstrakcyjnego czasu się pojawił; po drugie, z perspektywy egzystencjalnej analizy tego, jak ów fenomen odbija się na codziennym doświadczeniu współczesnego podmiotu; po trzecie, poprzez zbadanie doświadczenia historyczności w ramach ustrukturyzowanych przez kluczowe elementy kapitalistycznego społeczeństwa. Aby osiągnąć wszystkie te cele, autor czerpie z obszernej literatury przedmiotowej, przede wszystkim z nurtu teorii krytycznej, jak również stara się wprowadzić własny wkład do tego dyskursu intelektualnego.