Consciousness as an Element of the Actual Dream Domain in the Perspective of Selected Currents of Tibetan Buddhism.

Celem pracy jest ukazanie snu jako zjawiska wieloaspektowego i biokulturowego oraz pokazanie, że każdy z jego aspektów może być przystosowawcza. Zakładamy, że tybetańska joga snu, oddziałując na umysły jednostek i ich świat społeczno-kulturowy, uczestniczy w tworzeniu nowych adaptacyjnych funkcji snu. W pierwszym rozdziale pracy przedstawiamy ustalenia teoretyczne. Powołujemy się przy tym na antropologa H. Clarka Barretta, który twierdzi, że działania kulturowe zmieniają środowisko, tworząc biologiczno-kulturową niszę wymuszającą na organizmach przystosowanie zwrotne. Utożsamiając ową niszę z – wprowadzonym przez Dana Sperbera – pojęciem rzeczywistej domeny uznajemy, że tybetańska joga snu przyczynia się do powstania rzeczywistej domeny snu. Analiza tybetańskiej jogi snu jako religijnego systemu wpływającego na świadomość we śnie wymaga omówienia zjawiska świadomości w ogóle. W związku z tym w pierwszym rozdziale przedstawiamy teorię Tunelu Ego sformułowaną przez filozofa Thomasa Metzingera. Skupiamy się przy tym na pytaniu zadanym przez filozofa: czy, jeśli istnieje świadomy sen, możliwa jest również świadoma jawa? Odpowiadamy na to pytanie w dalszej części pracy, definiując pojęcie świadomej jawy przez pryzmat teorii i praktyki tybetańskiej jogi snu. Nawiązując do pojęcia rzeczywistej domeny ukazujemy świadomą jawę jako element zmodyfikowanego rytualnie snu. Powyższe ustalenia teoretyczne łączymy z definicją religii autorstwa Clifforda Geertza. Koncepcja antropologa pozwala na ujęcie tybetańskiej jogi snu jako systemu symbolicznego, który urzeczywistnia się poprzez rytuał. Teorię modelowania symbolicznego Geertza przedstawiamy jako powiązaną z pojęciem rzeczywistej domeny.W drugim rozdziale pracy omawiamy teorię i rytuały tybetańskiej jogi snu. Te drugie ukazujemy z trzech perspektyw: tradycji ningma, kagju i bon. W części rozdziału dotyczącej teoretycznych podstaw jogi skupiamy się na buddyjskich koncepcjach nietrwałości, braku jaźni i cierpienia. W podrozdziale na temat struktury rytuałów wyróżniamy obrzędy wstępne, właściwe i wychodzące poza sen. Ukazujemy teorię i praktykę rytualną jako narzędzia zmieniające świadomość we śnie i na jawie.Wreszcie, w rozdziale trzecim powracamy do ustaleń poczynionych w rozdziale pierwszym, interpretując je w perspektywie tybetańskiej jogi snu. W wyniku tego zabiegu pokazujemy, że wierzenia i rytuały tworzą rzeczywistą domenę snu, w wyniku czego sen zyskuje nowe funkcje przystosowawcze – adekwatne w biokulturowym świecie, w którym doszło do ich wytworzenia.

The aim of the thesis is to show dream as a multifaceted and biocultural phenomenon with each of its aspects being potentially adaptive. We assume that Tibetan dream yoga, influencing minds and sociocultural world, contributes to the creation of new adaptive dream functions. In the first chapter we present our theoretical framework. We refer to H. Clark Barrett who claims that cultural activities change the environment, creating a biological and cultural niche that forces organisms to adapt to it. Identifying this niche with Dan Sperber’s concept of actual domain, we recognize that Tibetan dream yoga helps creating the actual dream domain.The analysis of Tibetan dream yoga as a religious system influencing dream consciousness requires discussing the general concept of consciousness. We present the theory of Ego Tunnel formulated by Thomas Metzinger. In doing so, we focus on the question asked by the philosopher: if there is a lucid dream, is lucid waking also possible? We answer this question in the later section of the thesis. We also define lucid waking through the prism of Tibetan dream yoga, showing it as a part of ritually modified dream. We combine the concepts of Barrett and Metzinger with Clifford Geertz’s definition of religion. It allows us to view Tibetan dream yoga as a symbolic system that can be realized through ritual. We present Geertz’s symbolic modelling theory as linked with the notion of a real domain. In the second chapter we focus on the theory and rituals of Tibetan dream yoga. We show the latter from three different perspectives: the Nyingma, Kagyu and Bon traditions. In the part of the chapter dealing with the theoretical foundations of Tibetan yoga, we discuss the Buddhist concepts of impermanence, egolessness and suffering. In the section on the ritual structure we distinguish three categories of practices. Then, we present the theory and ritual as tools changing consciousness in both dream and waking time. Finally, in the third chapter we return to the theoretical framework from the first chapter, reinterpreting it in the new light of the concepts of Tibetan dream yoga. As a result of this procedure, we show that beliefs and rituals create an actual dream domain. In result, dream acquires new adaptive functions – which are adequate in the biocultural world in which they were created.