Maria Czaplicka, jej syberyjska wyprawa oraz literackie pisarstwo etnograficzne widziane dzisiaj

Polsko-brytyjska antropolożka Maria Czaplicka (1884-1921) zorganizowała i poprowadziła Ekspedycję Jenisejską, której celem było zebranie danych etnograficznych, gromadzenie zbiorów dla muzeów oraz przeprowadzenie pomiarów antropometrycznych. Czaplicka napisała kilka artykułów naukowych, wykorzystując dane etnograficzne zebrane podczas badań, opublikowała książkę podróżniczą Mój rok na Syberii (1916) oraz serię artykułów w czasopismach. W tych różnorodnych gatunkowo publikacjach można odnaleźć zagadnienia antropologiczne, które rzadko były poruszane w ówczesnych monografiach antropologicznych, takie jak: codzienne doświadczenie badań terenowych, rola lokalnych współpracowników (Sybiraków, przedstawicieli rdzennych ludów i zesłańców politycznych) oraz relacje antropologa z ludnością tubylczą. Spuścizna Czaplickiej zachęca do historiograficznej kontekstualizacji, inspiruje również współczesne pytania o intersubiektywne doświadczenie badań terenowych, a jej silne autorskie „ja” jest zawsze obecne. Jej badania można widzieć jako wielomiejscowe, ponieważ faktycznie prowadziła obserwację uczestniczącą w różnych miejscach, będąc Na tropie Tunguzów (1917), jak brzmiał tytuł jednego z jej artykułów. Można także widzieć w pracach Czaplickiej wczesną wersję "gęstego opisu". Jej teksty są wciągające i sugestywne, a także pouczające i edukacyjne.

Maria Czaplicka (1884-1921) was a Polish-British cultural anthropologist, who organized and led the Yenisei Expedition. Its aim was to collect ethnographic data, to acquire objects for museums, and to conduct anthropometric research. Czaplicka wrote several scholarly papers using the ethnographic data gathered during her field trip, published her travelogue My Siberian Year (1916) as well as a series of journal articles. Her diverse texts include issues of anthropology that were rarely discussed in the monographs published in her lifetime, such as everyday experience of field research, role of local collaborators (Siberians, representatives of indigenous tribes and political exiles), relations between a cultural anthropologist and a native population. The legacy of Czaplicka invites historiographic contextualization and inspires contemporary questions regarding the intersubjective experience of field research. The anthropologist’s own strong voice is always heard in her writing. Czaplicka’s scholarly work constitutes multi-sited ethnography, as she indeed carried out participant observation in many places, being - as evoked by the title of one of her articles - "On the Track of the Tungus" (1917). Her writing can also be justifiably interpreted as an early version of "thick description". Her texts are engaging and suggestive, yet enlightening and educational.