Vincentas i Andrius : literary duoblespeak on Holocaust in Lithuania

The main goal of this article is to analyse literary representation of Lithuanian responsibility for Holocaust in Lithuania in the novel of Sigitas Parulkis "Darkness and Company" (Polish edition 2020) in the context of modern Lithuanian history politics - especially the reception style of prose on the Jewish-Lithuanian relations and the politics of memory. Vital context is also provided by the novel "Izaokas" (written between 1960 and 1961) by the emigrant writer Antanas Škėma, which hasn't been translated into Polish, yet which can be treated - as the author attempts to prove - as one of the crucial hipotexts of "Darkness and Company". The comparative reading of both texts leads to the conclusion that - despite society's expectations - "Darkness and Company" isn't a "revisionist" work and it isn't supposed to be mainly read from the ethical perspective, but rather from the epistemological and psychological one instead. This stands in contrast to "Izaokas", where the reader's attention is directed towards the sphere of ethics and metaphysics; while the main theme of "Izaokas" - which seems to be an interesting example of an experimental modernist novel - is memory, the postmodernist "Darkness and Company" focuses on post-memory.

Nadrzędnym celem artykułu jest analiza literackiej reprezentacji zagadnienia litewskiej odpowiedzialności za Holokaust na Litwie w powieści Sigitasa Parulskisa "Ciemność i partnerzy" (wyd. pol. 2020) w kontekście współczesnej litewskiej polityki historycznej, w tym kreowanych stylów odbioru literatury pięknej o relacjach litewsko-żydowskich oraz polityki pamięci. Istotnym kontekstem jest także bardzo ważna dla litewskiej tradycji literackiej powieść pisarza emigracyjnego Antanasa Škėmy "Izaokas" (Izaak, powst. 1960-1961), której przekładu na język polski nie mamy, a którą można - jak staram się wykazać - traktować jako jeden z istotnych hipotekstów "Ciemności i partnerów". Lektura porównawcza obu tych powieści prowadzi do wniosku, iż - wbrew oczekiwaniu społecznemu - Ciemność i partnerzy nie jest utworem "rozliczeniowym", nie należy go też odczytywać przede wszystkim w perspektywie etycznej, lecz raczej epistemologicznej i psychologicznej, w przeciwieństwie do "Izaokasa", gdzie uwaga czytelnika jest prowadzona ku sferze etyki i metafizyki, przy czym zasadniczym tematem "Izaokasa", który jawi się jako interesujący przykład eksperymentalnej powieści modernistycznej, jest pamięć, natomiast postmodernistycznej "Ciemności i partnerów" - postpamięć.