What did the intellectuals write about pagans in Medieval Poland? : the categories of written sources

The purpose of the article is to present issues concerning pagans were elaborated by Polish writers in the Middle Ages according as the type of sources. Until the end of the 14th century the scattered and modest information appeared only in narrative sources such as chronicles and some normative texts in arengas. Pagan tribes were perceived in stereotypical way as wicked barbarians who harass Christians and with whom is impossible to conduct any negotiations. The image of heathens in the chronicles is pervaded with the crusade ideology, however the Polish writers commended a peaceful methods of Christianization than by force. Only in the Annales of Jan Długosz there are short description of the religious cult and customs of pagan Lithuanians and Samogitians, while other sources are lack of more detailed descriptions. The task of the right of infidels appeared in the discussions of Polish intellectuals during the conflict between Polish-Lithuanian Commonwealth and the Teutonic Order in Prussia at the beginning of the 15th century. In works such as treaties, speeches, juridical opinions and sermons which have strong political context the main elaborated problem was the pagan rights to possess their own land, properties and power outside the Christian world. A pagan was presented as God’s creature who has got his dignity and a neighbour with whom Christians may cooperate in a need. For propaganda purposes the investigations of Polish rulers to Christianize Lithuania and Samogitia in peaceful way were emphasised. Several problems concerning pagans were elaborated by Polish jurists and theologians in casuistic opinions. These particular answers may be considered to express the exact writers’ attitude towards infidels. Some legal and moral questions were touched in academic works such as commentaries to Medieval canon law, Bible and the Sentences of Peter Lombard. Quoting the conclusions of auctoritates the Polish academics tried to expose arguments on several sphere concerning pagans and other nonbelievers such as interreligious contacts, marriages, witness at a court, obeying the Christian law or morality.

Celem artykułu jest przedstawienie zagadnień dotyczących pogan, jakie podejmowali polscy pisarze w średniowieczu zgodnie z typami źródeł. Do końca XIV wieku rozproszone i skromne informacje pojawiały się jedynie w źródłach narracyjnych, takich jak kroniki i pewnych tekstach normatywnych w arengach. Plemiona pogańskie postrzegane były stereotypowo jako nikczemni barbarzyńcy, którzy nękali chrześcijan i z którymi nie sposób było prowadzić żadnych negocjacji. Obraz pogan w kronikach przesiąknięty jest ideologią krucjatową, jednak polscy pisarze zalecali pokojowe metody chrystianizacji niż z użyciem przemocy. Jedynie w "Rocznikach" Jana Długosza znajdujemy krótki opis kultu religijnego i zwyczajów pogańskich Litwinów i Żmudzinów, podczas gdy w innych źródłach brakuje bardziej szczegółowych opisów. Kwestie praw innowierców pojawiły się w dyskusjach polskich intelektualistów podczas konfliktu między monarchią polsko-litewską a Zakonem Krzyżackim w Prusach na początku XV wieku. W dziełach takich jak traktaty, przemówienia, opinie prawne i kazania, które mają silny kontekst polityczny, wiodącym problemem były prawa pogan do posiadania własnej ziemi, własności i władzy poza światem chrześcijańskim. Poganin był przedstawiany jako stworzenie Boże, które ma swoją godność i sąsiad, z którym chrześcijanie mogą współpracować w razie potrzeby. W celach propagandowych podkreślano zaangażowanie polskich władców w działania mające na celu pokojową chrystianizację Litwy i Żmudzi. Kilka problemów dotyczących pogan zostało opracowanych przez polskich prawników i teologów w opiniach kazuistycznych. Te konkretne odpowiedzi można uznać za wyraz właściwego stosunku autorów do niewiernych. Niektóre kwestie prawne i moralne zostały poruszone w pracach naukowych, takich jak komentarze do średniowiecznego prawa kanonicznego, Biblii i "Sentencji" Piotra Lombarda. Cytując wnioski autorytetów, polscy uczeni starali się przedstawić argumenty w kilku sferach dotyczących pogan i innych niewierzących, takich jak kontakty międzyreligijne, małżeństwa, świadkowanie w sądzie, przestrzeganie prawa chrześcijańskiego lub moralności.