Murawy galmanowe okolic Olkusza [poludniowa Polska] i problemy ich ochrony

Ekosystemy tworzące się na glebach naturalnie i wtórnie wzbogaconych w metale ciężkie są miejscem występowania specyficznej flory – gatunków roślin, odmian, ekotypów, które w warunkach silnej presji selekcyjnej wykształciły wiele przystosowań umożliwiających przetrwanie w nieprzyjaznym siedlisku. Rośliny te, zwane „metalofitami”, radzą sobie nie tylko z podwyższoną zawartością metali ciężkich w podłożu, a co za tym idzie, ich wysoką toksycznością, ale także z niedostatkiem substancji pokarmowych. Z botanicznego punktu widzenia najciekawszymi zbiorowiskami metalofitów są murawy galmanowe, które tworzą się na glebach bogatych w cynk i ołów. W Polsce spotkać je można w okolicach Olkusza, w terenie górniczym. Celem artykułu jest charakterystyka muraw olkuskich oraz omówienie zagadnień związanych z ich ochroną

Ecosystems developing on soils enriched in heavy metals are sites of the occurrence of exceptional flora – plant species, varieties and ecotypes which under strong selection pressure have developed different adaptations enabling them to survive in an extremely hostile habitat. These plants, sometimes called metallophytes, withstand not only the higher content and consequently high toxicity of heavy metals but also the scarcity of nutrients. For botanical research metalliferous areas rich in zinc and lead are the most valuable. They are localities of vegetation called calamine flora, after the ore called calamine. In Europe, the most interesting patches of this vegetation are found in only a few countries – Belgium, France, Germany and Poland (in the Olkusz ore-bearing region). The calamine flora of the Olkusz ore-bearing region is composed of grasslands developing spontaneously on post-mining waste or soil, which is usually stony, slightly alkaline, nitrogen-poor, contaminated with zinc, lead and cadmium. Typical plants for this habitat are Biscutella laevigata (found in Poland only in the environs of Olkusz and in the Tatra Mountains), Armeria maritima, Cardaminopsis arenosa, Dianthus carthusianorum, Festuca ovina, Silene vulgaris. Populations of these species occurring in the Olkusz ore-bearing region show exceptional resistance to heavy metals. Their communities represent here the Armerietum halleri association known from metalliferous areas of Western Europe. Calamine vegetation in the Olkusz ore-bearing region is endangered. Its habitats are destroyed by recultivation measures (afforestation) or spontaneously colonized by pine Pinus sylvestris. In 1997, a site of ecological interest, called “Pleszczotka górska”, was established to protect actively the most valuable fragment of calamine grasslands. Recently, another fragment was proposed as a Natura 2000 site.