A new reef-building bryozoan species from the Miocene of Roztocze

A new reef-building cyclostome bryozoan species Fasciculipora janinae sp. n. (Fasciculiporidae Walter) with highly variable zoaria has been recorded in the Miocene bioherms of Roztocze. Poland.

Mszywioły, na których oparto niniejszą pracę, pochodzą z utworów rafowych miocenu odsłaniających się w kamieniołomach w Łysakowie oraz na górze Chełm koło Modliborzyc (fig. 1). Miocen wykształcony jest w tych okolicach jako twarde zlewne wapienie nie-warstwowane, szare lub brunatne, ze szczelinami wypełnionymi kalcytem lub drobnoziarnistą zwietrzeliną. Osady te zostały określone jako rafy kryptoalgowo-serpulowe (Pisera 1978). Według Liszkowskiego i Muchowskiego (1968) składają się one z brył niewarstwowanego wapienia o miąższości około 3—4 m, które są oddzielone od siebie warstwowanymi wapieniami laminowanymi detrytycznymi lub marglami. Wapień niewarstwowany złożony jest z rurek serpul otoczonych wapieniem krypto-algowym. W skałach tych występują liczne, lecz monotonne mięczaki: Cerastoderma, Modiolus, Mohrensternia, Cibbula, które miejscami mogą tworzyć zlepy muszlowe. Miejscami pojawiają się biohermy mszywiołowe kilku metrów długości i do metra miąższości. Biohermy mszywiołowe zbudowane są ze szkieletów mszywiołów z rzędu Cyclostomata i Cheilostomata, a miejscami wyłącznie z kolonii jednego gatunku, Fasciculipora janinae sp. n. W budowie krzaczkowatych kolonii nowego gatunku zachodzą daleko idące różnice i zmienności (figs 2—4; pls 11—14). Znajdowane osobno fragmenty możnaby uważać nie tylko za różne gatunki, ale nawet za odrębne rodzaje. W wypadku gdy mamy do czynienia z jednogatunkowym nagromadzeniem zoariów Fasciculipora janinae sp. n. obserwujemy normalnie wykształcone wachlarzykowate czy pióropuszowate kolonie, najczęściej są one połamane, tworzące warstewki. W miejscach, w których dochodziło do zamulania bioherm następowało skokowe odradzanie się kolonii; dzięki temu procesowi powstawały charakterystyczne strefy w biohermach (pl. 13) zbudowane z różnorodnie wykształconych zoariów opisanych w niniejszej pracy. Zamulane żywe kolonie gatunku Fasciculipora janinae sp. n. nie ulegały zniszczeniu. Z poczynionych obserwacji wynika, iż w obrębie jednego gatunku może dochodzić do tworzenia się bardzo zmiennych w swym kształcie zooeciów łączących się w różnorodnego kształtu zoaria. Zoaria normalne są do siebie bardzo podobne, natomiast te, które budują nawarstwiające się strefy mają bardzo zmienne kształty. Również bardzo zmienne bywają apertury zooeciów — w wiązkach luźnych są one okrągłe, w zwartych zaś wieloboczne. W wielu pęczkach obserwujemy, iż w partiach środkowych apertury zooeciów są wieloboczne, w brzeżnych zaś okrągłe. W czasie zamierania osobników w koronach obserwujemy głównie okrągłe apertury.