Cykloheksan. Dokumentacja proponowanych wartości dopuszczalnych poziomów narażenia zawodowego

W temperaturze pokojowej cykloheksan jest bezbarwną, ruchliwą cieczą o znacznej prężności par i zapachu zbliżonym do benzenu. Cykloheksan wyprodukowany w procesie katalitycznego uwodornienia benzenu znajduje zastosowanie jako rozpuszczalnik w przemyśle gumowym, a także w przemyśle farb, lakierów i żywic. Pewne ilości cykloheksanu są zużywane w syntezie chemicznej. Wyniki badań ostrej toksyczności wskazują, że cykloheksan jest substancją praktycznie nietoksyczną w warunkach narażenia w przemyśle. Nieliczne wyniki podostrego i podprzewlekłego działania toksycznego wskazują, że cykloheksan o dużym stężeniu może spowodować zaburzenie ośrodkowego układu nerwowego (działanie narkotyczne), a ponadto uszkodzenia wątroby i nerek. W dostępnym piśmiennictwie toksykologicznym nie ma informacji o przypadkach i skutkach ostrego zatrucia ludzi w następstwie narażenia na cykloheksan. Na podstawie wyników jedynego opublikowanego badania przekrojowego, wykonanego wśród pracowników narażonych przez okres około 10 lat na cykloheksan, a także inne rozpuszczalniki (m.in. heksan i metyloetyloketon) wysunięto przypuszczenie, że narażenie na cykloheksan może spowodować umiarkowane i prawdopodobnie przejściowe uszkodzenie nerek. Istniejące, ograniczone informacje wskazują, że cykloheksan nie odznacza się działaniem mutagennym. Wyniki jednego badania wskazują, że w warunkach narażenia przez skórę cykloheksan odznacza się słabym działaniem promocyjnym procesu nowotworowego. Nie ma informacji o działaniu embriotoksycznym, teratogennym oraz działaniu szkodliwym cykloheksanu na rozrodczość. Wyniki badań wykonanych na ludziach i zwierzętach doświadczalnych wskazują, że cykloheksan może być wchłaniany w drogach oddechowych i po podaniu drogą pokarmową, a także przez skórę (w postaci ciekłej), aczkolwiek w przypadku tej drogi narażenia nie ma informacji ilościowych charakteryzujących dynamikę tego procesu. Nie ma informacji o rozmieszczeniu cykloheksanu w organizmie w warunkach narażenia przyżyciowego, chociaż wyniki badań in vitro wskazują, że substancja odznacza się powinowactwem do narządów i tkanek dużej zawartości lipidów.

---

Cyclohexane is a coloureless, mobile liquid of high volatility. It is used as a solvent for rub¬ber, synthetis, and laquers, as a paint and varnish remover in the organic synthesis of adipic acid, benzens, cyclohexyl chloride, nitrocyclohexane, cyclohexanol and cyclohexanone. Cyclohexane is absorbed from the respiatory tract, gastrointestinal tract and through intact skin. There are evidences that cyclohexane is accumulated to some extent in lipid-rich tissues. The findings of experimental stidies have demonstrated that absorbed cyclohexane is metabo- liset to cyclohexanol, cyclohexanone and adipic acid and finally eliminated as carbon dioxide. The major part of unchanged cyclohexane is eliminated through lungs and also as glucuronide conjugates through kidneys. The acute toxicity of cyclohexane is extremely low, concentration of about 93 000 mg/m3 was lethal after one hour exposure, but rabbits survived an 8-hour exposure of about 64 700 mg/m3, concentration of 44 075 mg/m3 resulted in lethargy, narcosis, increased respiration rate and convulsions and 11 648 mg/m3 caused no visible effects. Since the available inhalation studies were limited it was considered most appropriate to base the MAC value on the results of Bernard's study, where the rats were exposed intraperitone- ally to cyclohexane. Using an uncertainty factor approach, the dose of 750 mg/kg b.w. was considered to be a NOAEL for nephrotoxic effects in rats. This dose level was converted into a human equivalent exposure level for the inhalation route and a total uncertainty factor of 30 was applied. The calculated, time-weighted average MAC value