Ograniczenia i możliwości optymalizacji systemu zarządzania obszarami pogórniczymi w Polsce (na przykładzie Konińsko-Adamowskiego Zagłębia Węgla Brunatnego)

W opracowaniu zaprezentowano system zarządzania obszarami pogórniczymi w Polsce z uwzględnieniem wewnętrznych i zewnętrznych relacji warunkujących jego funkcjonowanie. Analizie poddano prawno-administracyjne, programowe i finansowe instrumenty rozstrzygające o rekultywacji i zagospodarowaniu, czyli głównych procesach kształtujących obszary pogórnicze (relacje wewnętrzne) oraz miejsce tych procesów w kształtowaniu środowiska przyrodniczego, społeczno-gospodarczego i kulturowego (relacje zewnętrzne). Analiza wykazała ograniczenia funkcjonowania systemu w obrębie podsystemu zarządzającego oraz wyraźne dysfunkcje w relacjach zewnętrznych. Budowanie relacji obszar pogórniczy – otoczenie winno być realizowana na dwóch płaszczyznach. Pierwsza wiąże się postrzeganiem tych obszarów jako szansy dla rozwoju lokalnego, druga z koniecznością uwzględniania w procesie rekultywacji i zagospodarowania uwarunkowań środowiskowych, społecznych, ekonomicznych, kulturowych i lokalizacyjnych. Wskazane kierunki optymalizacji funkcjonowania systemu zarządzania krajobrazem pogórniczym umożliwią kompleksowe podejście do problemu przywracania wartości użytkowych terenom zdegradowanym czyli ich rewitalizację.

---

This paper presents the management system of post-mining areas in Poland including internal and external relationships determining its functioning. The study concerns the legal-administrative and programmatic-financial instruments which are conclusive for reclamation and development as the major processes shaping the post-mining areas (internal relations) as well as the place of these processes in shaping the natural, socio-economic and cultural environment (external relations). The analysis showed limitations in functioning of the system within the management subsystem as well as major dysfunction in its external relationships. The process of building relationships between post-mining areas and the environment ought to be performed on two levels. The first level shall involve the perception of these areas as an opportunity for local development, while the second one - the necessity of including environmental, social, economic, cultural and location conditions in the process of reclamation and development. Such an optimization pattern of the functioning of post-mining landscape management system, allow to obtain a comprehensive approach to the problem of utility restoration of degraded areas, which is their revitalization.