Prawa i obowiązki ludności cywilnej podczas prowadzenia działań wojennych na Ukrainie

Artykuł przedstawia prawa i obowiązki ludności cywilnej podczas okupacji w świetle uwarunkowań definiowanych przez międzynarodowe prawo humanitarne. Celem pracy jest omówienie statusu prawnego okupacji oraz praw i obowiązków ludności cywilnej na okupowanym terytorium oraz wskazanie bieżących przykładów związanych z przestrzeganiem, egzekwowaniem i łamaniem tego prawa na przykładzie konfliktu zbrojnego na Ukrainie. Problem badawczy w pracy określono w formie pytania: jakie wnioski płyną w zakresie przestrzegania międzynarodowego prawa humanitarnego podczas konfliktu zbrojnego na Ukrainie? Hipoteza badawcza zaś przyjęła formę twierdzenia, że pomimo powszechnie dostępnych uregulowań doktrynalnych związanych z międzynarodowym prawem humanitarnym, istnieje wiele przykładów, które dowodzą, że egzekwowanie tego prawa nadal wymaga ponoszenia znacznych wysiłków na poziomie międzynarodowym. Metodyka badawcza opiera się na analizie literatury naukowej, raportów oraz źródeł internetowych na podstawie których przedstawione zostały doświadczenia w zakresie przestrzegania prawa międzynarodowego walczących stron. W artykule przedstawiono zagadnienia dotyczące tego w jaki sposób definiowany jest status prawny okupacji oraz jakie są prawa i obowiązki ludności cywilnej na terenach okupowanych zdefiniowanych w prawie międzynarodowym. Ponadto na wybranych przykładach przedstawiono wnioski jakie płyną w zakresie przestrzegania międzynarodowego prawa humanitarnego podczas konfliktu zbrojnego na Ukrainie. W głównych wnioskach badawczych wyszczególniono, iż pomimo szerokiego parasola ochrony rozpościeranego przez prawo międzynarodowe, doświadczenia ostatnich lat wskazują, że nie wszystkie państwa stosują się do obowiązków, które same wcześniej zaakceptowały poprzez przystąpienie do międzynarodowych konwencji i praw zwyczajowych. Mechanizmy pozwalające na zapewnienie, że odpowiedzialni za brak przestrzegania uregulowań prawnych poniosą adekwatne konsekwencje, niestety nie funkcjonują w sposób jednoznaczny. Brak skutecznych sposobów egzekwowania prawa międzynarodowego i sankcjonowania jego naruszeń sprawia, że winni często unikają odpowiedzialności. Brak jednolitych standardów i organów wykonawczych utrudnia skuteczną interwencję w przypadku naruszeń. Dlatego konieczne jest dążenie do wzmocnienia systemu międzynarodowego, aby zapewnić bardziej skuteczną egzekucję prawa i odpowiedzialność za jego łamanie To wyzwanie wymaga współpracy państw oraz ciągłego nacisku społeczności międzynarodowej na przestrzeganie ustalonych norm prawnych.

---

The article presents the rights and obligations of the civilian population during the occupation in the light of the conditions defined by international humanitarian law. The aim of the work is to discuss the legal status of the occupation and the rights and obligations of the civilian population in the occupied territory and to indicate current examples of compliance with enforcement and violation of this law on the example of the armed conflict in Ukraine. The research problem in the work was defined in the form of a question: what conclusions can be drawn regarding the observance of international humanitarian law during the armed conflict in Ukraine? The research hypothesis took the form of the statement that despite widely available doctrinal regulations related to international humanitarian law, there are many examples that prove that the enforcement of this law still requires significant efforts at the international level. The research methodology is based on the analysis of scientific literature, reports and Internet sources, on the basis of which the experiences in compliance with international law of the warring parties are presented. The article presents issues related to how the legal status of occupation is defined and what are the rights and obligations of the civilian population in occupied territories as defined in international law. Moreover, selected examples present conclusions regarding compliance with international humanitarian law during the armed conflict in Ukraine. The main research conclusions detail that despite the broad umbrella of protection provided by international law, the experience of recent years shows that not all states comply with the obligations they previously accepted by acceding to international conventions and customary laws. Mechanisms to ensure that those responsible for failing to comply with legal regulations will suffer adequate consequences unfortunately do not function clearly. The lack of effective ways of enforcing international law and sanctioning its violations means that those responsible often avoid responsibility. The lack of uniform standards and enforcement bodies hinders effective intervention in the event of violations. Therefore, it is necessary to strive to strengthen the international system to ensure more effective enforcement of the law and accountability for its violations. This challenge requires cooperation between states and constant pressure from the international community to comply with established legal norms.