Geochemia klastycznych osadów ordowiku i syluru ze strefy Koszalin–Chojnice i zachodniej części basenu bałtyckiego

Przedstawiono wyniki badań geochemicznych drobnoziarnistych skał klastycznych ordowiku i syluru ze strefy Koszalin–Chojnice i zachodniej części basenu bałtyckiego, których materiał detrytyczny dostarczany był z obszarów źródłowych położonych na zachód od analizowanych stref. Zróżnicowanie warunków depozycji i wczesnej diagenezy osadów ordowiku i syluru (z wyjątkiem wenloku) wskazuje, że oba obszary reprezentują różne strefy facjalne tego samego basenu: strefa Koszalin–Chojnice proksymalną, a basen bałtycki bardziej dystalną część zbiornika, będącego kaledońskim basenem przedgórskim. Sukcesje osadowe ordowiku strefy Koszalin–Chojnice i basenu bałtyckiego prawdopodobnie nie były zasilane przez te same obszary źródłowe. Ujednolicenie sygnału geochemicznego w obu obszarach, które nastąpiło na przełomie ordowiku i syluru, wiązało się z kaledońską kolizyjną konwergencją. W sylurze obie domeny zajmowały podobną pozycję paleogeograficzną. Całkowita zawartość pierwiastków ziem rzadkich w obydwu sukcesjach jest wyższa niż w PAAS, ale normalizowane do chondrytu charakterystyki wykazują typowe dla PAAS wzbogacenie w LREE, płaski przebieg w zakresie HREE i silną anomalię ujemną Eu. Takie charakterystyki świadczą o dominującej roli starej, górnej skorupy kontynentalnej w obszarach źródłowych, mających charakter krawędzi pasywnej. Problematyczny jest natomiast udział młodego, zdyferencjowanego łuku magmowego, rozwiniętego na skorupie kontynentalnej. Różne charakterystyki ordowickiego detrytusu strefy Koszalin–Chojnice oraz strefy Rugii pozwalają przypuszczać, że obie te domeny były w tym czasie paleogeograficznie względnie odległe. Wyraźne jest natomiast geochemiczne pokrewieństwo osadów sylurskich basenu bałtyckiego i strefy Koszalin–Chojnice z równowiekowymi utworami bloku małopolskiego i jednostki łysogórskiej.

---

The geochemistry of the Ordovician and Silurian fine-grained sediments from Western Pomerania is discussed to contribute on both provenance affinity and syn- to post-depositional environments. Contrasting Co, Mn and S abundances, as well as Ce/Ce* values, indicate that the Koszalin - Chojnice zone represented proximal, while Baltic Basin distal part of a flexural foredeep basin developed in front of the Caledonian collision zone. The distribution of major, rare-earth and trace elements in the sediments of both the domains is close to the average composition of the post-Archean Australian shale, i.e. of fine-grained sediments derived from the old upper continental crust. During the Ordovician the Baltic Basin and the Koszalin - Chojnice zone were not fed by the same source areas. The provenance signal for these areas became uniform during the Silurian, which is related here to Caledonian collisional convergence. The close geochemical affinity of the Silurian successions from the Baltic Basin, Małopolska block and Łysogóry unit documents the existence of geotectonically related Caledonian collisional zones to the west of Baltica. Clearly diverse characteristics of the Ordovician successions from the Koszalin-Chojnice and Rügen zones point to different palaeogeographical position of both the areas.