Strefy zakazu lotów narzędziem rozwiązywania sytuacji kryzysowych?

W konflikty ostatnich dwóch dekad w znacznej mierze były zaangażowane siły powietrzne jako jedno z głównych narzędzi rozwiązywania sytuacji kryzysowych. Jeśli użycie komponentu naziemnego jest wrażliwe politycznie, wspólnota międzynarodowa, dążąc do ograniczenia możliwości użycia siły, odwołuje się do postanowień Karty Narodów Zjednoczonych i ustanawia strefy zakazu lotów nad określonym obszarem. Ma to na celu głównie ograniczenie zdolności bojowych potencjalnego przeciwnika, a także ochronę ludności cywilnej i stworzenie warunków do dostarczania pomocy humanitarnej. Po raz pierwszy strefy zakazu lotów zostały ustanowione nad obszarem Iraku w następstwie wojny w Zatoce Perskiej lat 1990-1991, później wprowadzono je w Bośni i Hercegowinie, a ostatnio w Libii. Wymuszanie zakazu lotów w suwerennej przestrzeni powietrznej określonego państwa wymaga solidnych podstaw prawnych, najlepiej wsparcia rezolucją Rady Bezpieczeństwa ONZ. Ale czy w przeszłości rzeczywiście tak było? Jaką rolę miały odgrywać strefy zakazu lotów w Iraku, Bośni i Hercegowinie oraz Libii? Jakie czynniki należy uwzględniać przy ustalaniu strefy zakazu lotów? Czy następnym krajem, nad którym będzie egzekwowany zakaz lotów, okaże się Syria? Autor przedstawia teoretyczne i praktyczne aspekty funkcjonowania stref zakazu lotów. Na podstawie analizy konfliktu w Libii przeprowadzonej w kontekście wymuszania zakazu lotów nad obszarem tego państwa podejmuje również próbę odpowiedzi na pytanie, czy ewoluujący konflikt w Syrii skłoni społeczność międzynarodową do utworzenia stref zakazu lotów nad tym obszarem, a tym samym do podjęcia międzynarodowej interwencji militarnej.

---

In the conflicts of past two decades, the air forces were being engaged to a great extent in the role of a main tool for solving crisis situations. If the use of ground component is politically sensible, then international community, in attempt to limit the possibility to use force, turns to the regulations of the United Nations Charter and establish no-flight zones over certain area. This is mainly to restrict combat capability of potential enemy as well as serves the purpose of protecting civilians and providing humanitarian help. For the first time, no-flight zones had been established over Iraq as a result of the Gulf War during 1990-1991, later over Bosnia and Herzegovina, and recently over Libya. The extortion of no-flight zones in the sovereign airspace of a certain state requires solid legal basis, best when supported with the resolution of the UN Security Council. However, had it always been like that? What was the role of no-flight zones in Iraq, Bosnia and Herzegovina or Libya? What factors were at stake when establishing no-flight zones? Will the next state for creating no-flight zones be Syria? The writer presents theoretical and practical aspects of no-flight zone functioning. Based on the analysis of the conflict in Libya, he also attempts to answer the question whether the evolving conflict in Syria will induce international community into creating no-flight zones there, which would be equal to international military intervention.