New occurrence of clausthalite (PbSe) in the Sudetes (SW Poland)

The presence of clausthalite in the area of old mining works near Dziećmorowice in the Sowie Mts (SW Poland) is reported here for the first time. The identification of the clausthalite is based on macro- and microscopic observations, reflectance measurements, chemical analyses and X-ray diffraction data. The clausthalite, together with uraninite, forms veinlets in a breccia comprising <50% calc-silicate rock fragments. Different polishing hardnesses suggest some variation in the mineral structure of individual clausthalite grains. Chemical spot analyses do not reveal elements other than Pb and Se though calculated unit-cell parameters may suggest minor substitution of S for Se.

---

Polimetaliczna mineralizacja w rejonie Dziećmorowice (blok sowiogórski) obejmuje siarczki, arsenki i siarkosole Fe, Ni, Co, Bi, Cu, Pb, Zn. Minerały te występują w żyłach barytowo-fluorytowo-kwarcowych, kalcytowych, barytowych, kwarcowo-kalcytowych, które były eksploatowane już w XVI wieku i reprezentowały głównie źródło srebra i miedzi. Po II wojnie światowej stwierdzono także wystąpienia uraninitu oraz minerałów wtórnych (m.in. torbernit, autunit, annabergit i erytryn). Żyły są wieku waryscyjskiego i przecinają gnejsy i migmatyty oraz podrzędnie występujące amfibolity, skały wapienno-krzemianowe i granulity. W roku 1984, na starej hałdzie między Dzeźmorowicami i Starym Julianowem autorzy znaleźli fragmenty skały wapienno-krzemianowej (największy ok. 0,5 kg) z gęstą (do 50% obj.) siecią żyłek zbudowanych z clausthalitu. Jest to czwarte wystąpienie clausthalitu w Polsce, a pozostałe obejmują Kowary, Kletno oraz złoża rud miedzi na monoklinie przedsudeckiej. Clausthalit z Dziećmorowic poddano badaniom mikroskopowym w świetle odbitym, punktowym analizom chemicznym na mikroskopie scanningowym i rentgenowskiej analizie dyfraktometrycznej. Ziarna izotropowego clausthalitu są ksenomorficzne i zawierają wrostki uraninitu oraz grafitu, mają refleksyjność wyższą od galeny i nie wykazują obecności trójkątnych wykruszeń, charakterystycznych dla tej ostatniej. Krzywe dyspersji refleksyjności są zbliżone do krzywych podawanych w literaturze, podobnie jak wartość parametru komórki elementarnej a = 6,108±0,001 (standardowo a = 6,124±0,001 ). Różnica ta może sugerować niewielkie podstawienie siarki za selen, aczkolwiek punktowe analizy chemiczne wykazały obecność tylko ołowiu – 73,38% wag. i selenu – 26,62% wag. Z uwagi na typ wystąpienia w formie luźnych bloczków i brak innych minerałów kruszcowych nie udało się ustalić pozycji clausthalitu w mineralizacji kruszcowej (Ni, Co, Pb, Zn i Cu) rejonu Dziećmorowic. Autorzy podejrzewają, że mimo pokaźnej koncentracji w znalezionych okazach clausthalit mógł uniknąć wcześniejszej identyfikacji z uwagi na makroskopowe podobieństwo do galeny.