Przegląd kompetencji władz cywilnych w zakresie nadzoru nad siłami zbrojnymi w Polsce Ludowej

Autor omawia kompetencje cywilnych organów państwa w zakresie kontroli nad siłami zbrojnymi w okresie funkcjonowania Polski Ludowej. Analiza – z zarysowaniem konfliktu między premierem rządu a naczelnym wodzem – obejmuje schyłkowy okres działalności władz wojskowych w Londynie, od powołania na stanowisko naczelnego wodza gen. Tadeusza Bora-Komorowskiego po demobilizację Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie. Autor koncentruje uwagę na procesie formowania jednostek polskich w Związku Sowieckim, ściśle zależnych od władz w Moskwie, oraz wskazuje na formalne podporządkowanie wojska organom, które obejmowały władzę na obszarach zajętych przez Armię Czerwoną. Charakteryzuje okres prowizorium konstytucyjnego Polski Ludowej 1944–1952, zakres kompetencji władz państwowych w dziedzinie wojskowości i polityki obronnej wynikający z Konstytucji Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej z 1952 roku oraz funkcjonowanie państwa komunistycznego do 1989 roku, z uwzględnieniem zwłaszcza działalności Komitetu Obrony Kraju. Wskazuje na trwający już od 1944 roku proces ideologizacji wojska i działania zmierzające do uzależnienia żołnierzy – szczególnie kadry oficerskiej – od polityki partyjnej, a także na dążenie do włączenia wyższych oficerów ludowego Wojska Polskiego w krąg nomenklatury partyjnej.

---

The article presents the powers of state bodies in civilian control over the armed forces in the period of the Polish People’s Republic. The analysis – outlining the conflict over competence on the management of the army between the prime minister and the commander-in-chief - essentially comprises a period of declining activity of military authorities in London, from the appointment of General Tadeusz Bór-Komorowski to the post of the Commander-in-Chief to the demobilization of the Polish Armed Forces in the West. The author explains the origins of the formation of Polish units in the Soviet Union, closely dependent on the authorities in Moscow, and indicates to formal subordination of the military authorities in the areas occupied by the Red Army. He discusses the period of constitutional provisorium of 1944-1952 in the Polish People’s Republic, the competence of national authorities within military and defense policy imposed by the Constitution of the Polish People’s Republic (1952), and the functioning of the communist country until 1989, with particular emphasis on the activities of the National Defense Committee. He further outlines an ongoing process (since 1944) of army ideologization and steps taken to make soldiers - especially officers - dependent on party politics, and of attempts taken to include senior officers of the Polish People’s Army in the circle of party nomenclature.