Węglik krzemu włóknisty - frakcja wdychalna i włókna respirabilne. Dokumentacja proponowanych wartości dopuszczalnych poziomów narażenia zawodowego

Węglik krzemu (SiC) występuje w kilku postaciach: jako niewłóknisty pył, włókna polikrystaliczne lub jeden z ponad 150 rodzajów pojedynczych kryształów włóknistych (określanych jako wiskersy lub wąsy). Niewłókniste formy czystego węglika krzemu mają niską toksyczność dla ludzi i zwierząt doświadczalnych. Włókna węglika krzemu często są włóknami respirabilnymi i w zależności od ich średnicy i proporcji długości do średnicy mają w eksperymentalnych modelach zwierzęcych działanie podobne do działania azbestu krokidolitowego, tj. powodują zwłóknienia płuc, zwłóknienia opłucnej, raka płuca i międzybłoniaka. Badania in vitro również sugerują, że włókna węglika krzemu mają toksyczność podobną do toksyczności włókien amfibolowych. Badania u ludzi wykazały znaczną retencję SiC, z tworzeniem ciał żelazistych, w płucach pracowników, zwłóknienie (pylicę) płuc i nowotwory płuc. Dane kliniczne i epidemiologiczne u ludzi w połączeniu z danymi doświadczalnymi pochodzącymi z badań na zwierzętach wskazują, że zagrożenia dla zdrowia wynikające z narażenia na włókna SiC należy uznać za takie same, jak te powodowane przez azbest krokidolitowy. Dlatego narażenie na włókna węglika krzemu w powietrzu stanowisk pracy powinno być ograniczone do poziomu ustalonego dla azbestu, tj. 0,1 włókna/cm3. W Polsce dotychczas została ustalona i obowiązuje wartość najwyższego dopuszczalnego stężenia jedynie dla frakcji wdychalnej węglika krzemu niewłóknistego – 10 mg/m3 z notacją dotyczącą oznaczania stężeń frakcji respirabilnej krzemionki krystalicznej (DzU 2018, poz. 1286). Zaproponowano następujące wartości NDS dla węglika krzemu włóknistego: 10 mg/m3 – frakcja wdychalna (obowiązuje oznaczanie stężeń frakcji respirabilnej krzemionki krystalicznej) i 0,1 włókna/cm3 – włókna respirabilne (włókna o średnicy [d] <3 μm, długości [l] >5 μm i wskaźniku kształtu [l: d] ≥3: 1).

---

Silicon carbide (SiC) occurs as non-fibrous dust, polycrystalline fibers, or one of more than 150 types of single fibrous crystals (known as whiskers). The non-fibrous, pure silicon carbide have low toxicity for humans and laboratory animals. Silicon carbide fibers are often respirable fibers and, depending on their diameter and aspect ratio length to diameter, have the effects similar to crocidolite asbestos in experimental animal models, i.e. they cause lung fibrosis, pleural fibrosis, lung cancer and esothelioma. In vitro studies also suggest that silicon carbide fibers have a similar toxicity to amphibole fibers. Human studies have shown significant SiC retention with the formation of ferrous bodies in workers’ lungs, fibrosis (pneumoconiosis) and lung tumors. Human clinical and epidemiological data, combined with animal experimental data, indicate that the health risks from exposure to SiC fibers should be considered to be the same as those caused by crocidolite asbestos. Therefore, exposure to silicon carbide fibers in the workplace air should be limited to the level established for asbestos - 0.1 fibers/cm3. In Poland, the values of the occupational exposure limit have been established only for the inhalable fraction silicon carbide non-fibrous - 10 mg/m3. The following occupational exposure limit values are proposed for fibrous silicon carbide: 10 mg/m3 - inhalable fraction (the concentration of the crystalline silica respirable fraction must be determined) and 0.1 fibers/cm3 - respirable fibers (fibers with diameter [d] < 3 μm, length [l] > 5 μm and aspect ratio [l:d] ≥ 3:1).