Jean Emmanuel Gilibert and Vilnius University Botanical Garden: results of current studies of archive material from Vilnius Archives, Göttingen University and National Herbarium of Ukraine (KW)

Ogród Botaniczny Uniwersytetu w Wilnie (VUBG ) został założony przez francuskiego profesora Jeana Emmanuela Giliberta (1741-1814), który zanim przybył do Wilna, pracował w Grodnie (obecnie na Białorusi), gdzie w 1776 roku założył ogród botaniczny. W 1781 roku Gilibert został zaproszony do Wilna, do którego przybył późną jesienią tego roku. Lokalizacja pierwszego ogrodu botanicznego w Wilnie znajdowała się w samym sercu miasta, na dziedzińcu Collegium Medicum (teraz ulica Pilies nr 22), na małej działce wielkości około 200 m2. W czesną wiosną 1782 r. większość roślin (drzewa i krzewy) przeniesiono z ogrodu w Grodnie do nowego ogrodu botanicznego w Wilnie (Köhler, 1995; Skridaila, 2001). Rośliny, uznawane wówczas jako trudne do uprawy w litewskich warunkach klimatycznych, zostały posadzone na zewnątrz. Część z nich posadzono w małych, szybko wybudowanych szklarniach. J.E. Gilibert w krótkim czasie stanął na czele nowego ogrodu botanicznego w Wilnie. Niestety, na początku 1783 roku opuścił Wilno na zawsze. Nie ma dokładnych danych, ile roślin było uprawianych przez J.E. Giliberta w ogrodzie botanicznym w Wilnie. O dzyskiwanie dokumentów przeprowadzono w różnych litewskich i zagranicznych archiwach (Getynga, Kijów). Niektóre rękopisy drugiego dyrektora wileńskiego ogrodu botanicznego - Georga Forstera (1754-1794), zbadano w Getyndze, gdzie się zachowały do dziś. Według danych G. Forstera z roku 1785, znalazł on w ogrodzie botanicznym w Wilnie, pozostawiony przez J.E. Giliberta, zbiór roślin i nasion - w którym było 500-600 nazw roślin (Skridaila, 2006). I nne źródła zbadano w Zielniku Instytutu Botaniki w Kijowie. W okresie 2008-2012 przeprowadzono kompletny inwentarz tego Zielnika. Kolekcja zawiera 7401 okazów i obejmuje zbiory roślin naczyniowych, mchów, porostów oraz okazy glonów z Białorusi, Litwy i Polski (Shiyan, 2014). Zielnik składa się z trzech części: Herbarium Linneanum, Herbarium Grodnensis i Zielnik Klassa 5. Pentandria. Herbarium Grodnensis zawiera arkusze zielnikowe podpisane: „ex Horti Acad.” lub „in Horti Acad.”. Arkusze te przedstawiają rośliny, które były uprawiane w ogrodzie botanicznym w Wilnie. Całkowita liczba arkuszy zielnikowych wynosi 82. Biorąc pod uwagę powyższe dane oraz inne źródła, można zasugerować, że w ogrodzie botanicznym w Wilnie J.E. Gilibert zgromadził kolekcję roślin i nasion sięgającą blisko tysiąc taksonów.