Domieszki schudzające i konstrukcyjne. Nowy kierunek interpretacji wyników badań fizykochemicznych średniowiecznych mas garncarskich

Pośród zamieszczonych w literaturze archeologicznej uwag na temat technologii ceramiki zabytkowej dominuje przekonanie, zgodnie z którym różnorodne domieszki nieplastyczne w masie garncarskiej służyły głównie podnoszeniu wytrzymałości mechanicznej tworzywa ceramicznego. Zintegrowane badania fizykochemiczne i studia archeologiczne odkrywanej na Śląsku ceramiki z domieszkami specjalnymi w postaci grafitu i „palonki", pozwoliły wykazać, że w odniesieniu do garncarstwa średniowiecznego jest to pogląd nazbyt uproszczony. W myśl nowej koncepcji nietypowe domieszki nieplastyczne służyły przede wszystkim podniesieniu właściwości formierskich masy garncarskiej oraz nadaniu jej szczególnych walorów konstrukcyjnych. Otrzymywano w ten sposób masy ceramiczne pozwalające na lepienie wielkowymiarowych grubościennych zasobnic oraz toczenie ceramiki cienkościennej. Tym samym wyjaśniono nurtującą archeologów od dziesięcioleci zagadkę szczególnego upodobania garncarzy morawskich do receptury z grafitem oraz tajemnicę ich niezwykłych, na tle współczesnego garncarstwa środkowoeuropejskiego, umiejętności lepienia naczyń niespotykanie dużych rozmiarów.

---

The archeological literature on the technology of old ceramics abounds in statements which express the conviction that various non-plastic admixtures in the ceramic mass were used mostly to heighten the mechanical durability of the ceramic material. The integrated physico-chemical analyses and archeological studies of the ceramics discovered in Silesia, ceramics with special admixtures like graphite or "grog" made it possible to prove that this is a simplified viewpoint. According to the new approach, the untypical non-plastic admixtures were aimed mostly at enhancing the moulding qualities of the ceramic mass and lending it special constructing values. In this way it was possible to obtain ceramic masses suitable for modeling big-sized thick-walled vessels and for wheel-throwing thin-walled ceramics. This discovery has solved the mystery which concerned the archeologists for many decades. The mystery concerned the unusual inclination of the potters from Morawy to use recipes containing graphite and their unique abilities to mould amazingly big-sized vessels, a rarity in the Central European pottery of their time.