Rola parametrów biotycznych i abiotycznych w ocenie stanu ekologicznego jezior Ziemi Lubuskiej

W latach 2002-2005 przeprowadzono interdyscyplinarne badania 30 jezior zlokalizowanych na obszarze Ziemi Lubuskiej. Celem pracy jest próba weryfikacji stosowanych metod badawczych w kontekście ich ewentualnej aplikacyjności w ocenie stanu ekologicznego. Prowadzone badania objęły zarówno szeroko rozumiane, abiotyczne parametry siedliskowe, jak i wybrane parametry biotyczne. Z grupy wskaźników abiotycznych, mających, zgodnie z wytycznymi Ramowej Dyrektywy Wodnej, charakter uzupełniający wskaźniki biotyczne, wybrane zostały podstawowe cechy morfometryczne jezior oraz fizyczno-chemiczne cechy wody. Wśród wymienianych w dyrektywie ramowej grup organizmów bioindykacyjnych są rośliny mikro- i makroskopowe, które w prezentowanych badaniach zostały uwzględnione w grupie parametrów biotycznych. Uwzględnione w badaniach jeziora charakteryzują się dużą różnorodnością, zarówno pod względem morfometrycznym, jak i biocenotycznym, która w znacznym stopniu odzwierciedla naturalne proporcje dla regionu. W kontekście zaproponowanej w 2005 r. przez Koladę i in. abiotycznej typologii jezior, na uwagę zasługuje jednak fakt, iż pod względem powierzchni, najliczniejszymi na Ziemi Lubuskiej są małe jeziora polimiktyczne. Natomiast, jeziora powyżej 50 ha, stanowią tylko nieco ponad 10 % wszystkich naturalnych zbiorników jeziornych. Należy przy tym podkreślić, iż wstępne wyniki prowadzonych badań pokazują, że wśród jezior o powierzchni do 50 ha jest wiele zbliżonych do stanu naturalnego, niezwykle cennych przyrodniczo ekosystemów. Przeprowadzone analizy statystyczne pokazują, iż uwzględnione parametry w różnym stopniu determinują potencjalne zróżnicowanie stanu ekologicznego badanych jezior, co sugero wać może konieczność stosowania szeroko rozumianych badań interdyscyplinarnych, co zgodne jest z założeniami dyrektywy wodnej. Zaobserwowano ponadto, iż istotnym czynnikiem kształtującym stan ekologiczny niektórych ekosystemów jeziornych może być udział zbiorowisk zanurzonych makrofitów (w szczególności ramienic) w fitolitoralu. Uzyskane wyniki pokazują również, iż w określonych sytuacjach, zwłaszcza w odniesieniu do małych jezior polimiktycznych, istotną rolę w ocenie stanu ekologicznego odgrywać mogą relacje pomiędzy poszczególnymi parametrami, szczególnie oddziaływania pomiędzy makrofitami i fitoplanktonem.

---

In the years 2002-2005 30 lakes of varied morphometric features were investigated on the area of Lubuskie Lakeland (mid-Western Poland). The aim of the study was to recognize the applicability of selected biological and habitat traits for the assessment of the ecological status of lakes, as well as to characterize the importance of interrelations between the individual elements of the lake ecosystems. In each lake the basic habitat traits and phytocoenotic diversity of vegetation, as well as the phytoplankton biomass, were characterized. The results show that in some particular lakes the potential ecological status may be more influenced by the intrabiocoenotic relationships than individual elements of the lake ecosystems.