Właściwości tribologiczne olejów cyklofosfazenowych X-1P i X-100 w układach tarciowych stal/stal i stal/glin

W artykule przedstawiono wyniki badań tribologicznych olejów cyklofosfazenowych X-1P i X-100. Testy tribologiczne realizowano w warunkach tarcia granicznego na aparacie typu Optimol SRV w układach tarciowych: kula stalowa-tarcza stalowa i kula stalowa-tarcza glinowa. Zaobserwowano, że mniejsze zużycie elementu aluminiowego w układzie aluminium-stal występuje przy zastosowaniu oleju X-1P o mniejszej zawartości fluoru. Z kolei w układzie stal-stal lepsze właściwości przeciwzużyciowe wykazuje olej X-100, który zawiera znacznie więcej fluoru. W przypadku obydwu układów tarciowych zaobserwowano, że olej zapewniający niższe zużycie charakteryzuje się wyższym współczynnik tarcia. Powierzchnie tarcz smarowanych tymi olejami badane były z wykorzystaniem technik XPS i SEM/EDS. Stwierdzono, że w przypadku układu stal-stal wyższe zużycie stali przy użyciu oleju X-1P powiązane jest z silniejszą degradacją substancji smarowej niż dla oleju X-100.

---

The tribological test results of cyclophosphazene lubricants X-1P and X-100 are presented in this paper. The tribological tests were performed on an Optimol SRV tester with steel ball - steel disc and steel ball - aluminum disc contacts. The lower wear of aluminum disc in steel/aluminum contacts was observed for the X-1P lubricant which contains smaller concentration of fluorine. On the other hand, in the steel/steel contact better anti-wear properties were exhibited by X--100 oil containing more fluorine. For both friction contacts higher friction coefficient was observed for the lubricant providing smaller wear. The surfaces of the discs lubricated with X-1P and X-100 were examined using XPS and SEM/EDS techniques. It was found that in the steel/steel contact higher steel wear is connected with stronger degradation of lubricant X-1P than of X-100.