Wpływ rodzaju dodatku AW/EP na przeciwzatarciowe właściwości kompozycji smarowej

Za pomocą aparatu czterukulowego T-02 badano działanie dodatków AW/EP w układzie stal-stal, w warunkach zacierania. Jako środki smarowe stosowano l-, 2- lub 5-procentowe kompozycje handlowych pakietów dodatków typu AW/EP, opartych na dialkiloditiofosforanie cynku (D1) lub siarkowano-fosforowanych olefinach (D2 i D3) w mineralnym oleju bazowym SN-400. Właściwości smarne kompozycji oceniano na podstawie wartości obciążenia zacierającego (P(t)) i granicznego nacisku zatarcia (p(oz)). Stwierdzono, że dodatki AW/EP oparte na organicznych związkach siarki i fosforu kształtują właściwości systemu tribologicznego w warunkach zacierania. Opóźnienie zacierania (większa wartość P(t)) nie zawsze jest jednoznaczne ze zmniejszeniem zużywania w warunkach tarcia mieszanego (większa wartość p(oz)). Niektóre dodatki, np. D1, zdolne do tworzenia odpornego filmu smarowego (P(t) (równe w przybliżeniu) 2300 N), są nieskuteczne po jego przerwaniu (p(oz) (równe w przybliżeniu) 800 N/mm2). Inne, np. D3, tworzące film smarowy mniejszej nośności (P(t) (równe w przybliżeniu) 2100 N), są bardziej efektywne w warunkach zacierania (p(oz) (równe w przybliżeniu) 2000 N/mm2). Właściwości systemu tribologicznego w warunkach zacierania są zależne od zdolności kompozycji smarowej do implementacji siarki w warstwę wierzchnią powierzchni tarcia.

---

The authors have investigated a lubricating properties of SN-400 mineral base oil compositions with a various content (1, 2 and 5 wt. %) of commercial P- and S-containing AW/EP additives (the additives were denoted D1, D2 and D3). Lubricating properties of the tested oils were determined using scuffing load (P(t) and limiting pressure of seizure (p(oz)). The tests were carried out in steel-steel system using T-02 four-ball extreme-pressure tester. During the test the load was increasing continuously from 0 to 7200 N. P- and S-containing AW/EP additives significantly effect on oil lubricating properties under scuffing conditions. The higher value of P(t), what is mean better load-carrying capacity of lubricating film, is not always univocal with a good strength of surface layer (expressed by p(oz)) under mixed lubrication regime. Some of AW/EP additives (e.g. D1 based on zinc dialkyldithiophosphate) can give high values of load causing lubricating film breakdown but are not effective at higher loads. Others (e.g. D3 based on phospho-sulphurized olefins) better protect surface layer under scuffing conditions although they have lower values of scuffing load. The tribological system properties under scuffing conditions depend on the lubricating composition ability to sulphur implantation in the surface layer of friction steel elements.