Królewsko-wielkoksiążęcy zamek w Wilnie

Po II wojnie światowej, jako reakcja na ogromne zniszczenia dóbr kultury, pojawiła się fala rekonstrukcji - restytucji o różnej skali i intensywności działań oraz stopnia autentyzmu. Spośród wielu przykładów należy wymienić monumentalne świątynie, jak Monte Cassino we Włoszech i Frauenkirche w Dreźnie oraz na naszym obszarze zamki w Warszawie i w Trokach. Wcześniejsza była odbudowa - a właściwie restytucja (według określenia prof. Jana Zachwatowicza) - w znacznym stopniu zachowanych ruin zamku trockiego na wyspie. Późniejszym dziełem była restytucja zamku królewskiego w Warszawie. W niepodległej Litwie, na fali prac badawczych nad historią i odkrytymi reliktami architektury, wzrosło zainteresowanie dawną siedzibą królewsko-wielkoksiążęcą w Wilnie. Uczucia patriotyczne, względy polityczne oraz szlachetna w tym wypadku ambicja, skłoniły do podjęcia odbudowy - restytucji tego rozległego zespołu architektury rezydencjonalno-obronnej - pomnika historii Wielkiego Księstwa Litewskiego. Podczas mojej pracy w Wilnie w latach 1997-1998 obserwowałem prace badawcze, prowadzone pod kierunkiem dra Napalysa Kitkauskasa, a także postępy odkryć i proces projektowania. Chcę przedstawić zarys tego mało znanego w Polsce obiektu oraz jego dość ryzykowną restytucję.

---

Hitherto existing knowledge on this building, prominent in the town and completely destroyed in 1802, was entirely based on the water-colours of Franciszck (Francis) Smuglewicz, also other painters and illustrators from the turn of the 19lh and 20,h centuries. It was also based on plans of this town fragment with various degrees of accuracy (Fiirstenhoff from around 1740, Rossie from the end of the 18lh century, and others). Moreover, the knowledge was also based on source references and documents. In independent Lithuania, during research on the history and architecture relics discovered, interest with relics of the former royal and grandducal seat in Wilno increased. Patriotic sentiments and political considerations as also, in this case, noble ambition induced the undertaking of rebuilding and restitution of this immense residential and fortified architecture complex -a monument of the Grand Principality of Lithuania.