Partycypacja użytkowników w projektowaniu architektury mieszkaniowej

Partycypacja użytkowników w projektowaniu architektury mieszkaniowej jest pojęciem kluczowym w rozwiązywaniu problemów, z jednej strony, alienacji ludzi w środowisku mieszkaniowym, z drugiej zaś - alienacji architektów w procesie projektowania tej architektury. Poczucie alienacji człowieka oraz wielu grup społecznych w ich środowiskach życia wynika między innymi z narastających problemów spoleczno-gospodarczych i ekologicznych na początku XXI w. [5, s. 375], a także wiąże się z poczuciem zarówno bezsilności jednostki wobec skali problemów, jak i niemożności pozytywnego rozwiązania wszystkich problemów w skali globalnej i lokalnej. Alienacja jest też symptomem dominacji opiniotwórczych ośrodków we współczesnej kulturze (media), kreujących określone wzorce zachowań [2]. Ta dominacja, a także częściowo społeczny konformizm sprawiają że człowiek staje się zależny od wzorców kreowanych przez środki przekazu i modę, czyli powiela zachowania, które są przyjmowane za obowiązujące i społecznie akceptowane (np. wzorce konsumpcyjne), i których odrzucenie lub zanegowanie powoduje izolację społeczną jako osoby nieprzystosowanej do rzeczywistości. Potrzeby użytkowników, odnoszące się do oprawy przestrzennej życia, wynikają między innymi z wzorców zamieszkiwania wyniesionych z własnego domu, czyli miejsca urodzenia i wychowania (kulturalne determinanty), a także są pochodną wzorców, które decydują o przynależności do określonej grupy społecznej (społeczne determinanty). Istnieje swoisty rodzaj korelacji między społeczną a zawodową pozycją i wzorcami oraz stylem życia człowieka. Wzorce aranżacji mieszkania, modeli samochodów, marek odzieży itd. stają się ważnym czynnikiem ekspresji określonego stylu życia. Tendencja używania specyficznych kodów przestrzennych, odnoszących się do form architektury mieszkaniowej czy aranżacji wnętrz mieszkalnych, dotyczy wszystkich grup społecznych. Te kody przestrzenne przyczyniają się do swoistej uniformizacji architektury mieszkaniowej, ograniczając indywidualną ekspresję ludzi. Aspiracje każdego człowieka do lepszego i wygodniejszego życia powodują że jego marzenia są okupywane przez wzorce życia tej grupy społecznej, do której chciałby przynależeć.

---

Participation of users in housing design has become a key-notion in solving the problems of alienation of people in housing environment (dreams created and occupied by the advertisement world, dictate of social status patterns and cultural media, etc) and alienation of architects in the housing design process (sale of illusions and architectural styles, anesthetizing of designing, fragmentation of knowledge, etc). Most of the possible relations between the architect and the user, i.e. active forms of participation, have already been described and examined in different projects and activities. But the last decade of the 20th century brings another meaning of participation and its different forms, the so-called forms of interactive participation. The following active forms of participation have been distinguished: design on offer, advocate, symmetry of ignorance, modeling and free plan, and interactive forms of participation in housing design: operational free plan, simulation games, strategy of scenarios and interactive architectural forms. Fundamental differences between active and interactive forms of participation of users in housing architecture designing have been pointed out and defined.