Kamienna księga starożytnego Egiptu - świątynia Horusa w Edfu (237p.n.e.-71 n.e.)

W klasycznej klasyfikacji sztuki dzieła architektury są zwykle uważane za część sztuk nieprzedstawiających. Jednak najczęściej są one także nośnikami określonych znaczeń, symboli i idei, nadawanych budowlom przez ich twórców (fundatorów, architektów, elity społeczne). Niekiedy także są odczytywane, a czasem nawet interpretowane, niezgodnie z ich pierwotnymi znaczeniami. Architektura i jej formy były we wczesnych cywilizacjach częścią zrozumiałego powszechnie systemu znaków i symboli, przekazywanych najczęściej ustną tradycją. Dlatego też pierwotne znaczenia wielu budowli, nieutrwalone dokumentami pisanymi, uległy zapomnieniu. Większość wielkich dzieł architektury - zwłaszcza antycznych - prezentuje jedynie "czystą" formę geometryczną. Niekiedy jedynie z wielkim trudem udaje się odczytać ich pierwotne przesłanie. Pozostają one z reguły hipotetyczne, bowiem ich rekonstrukcja opiera się wyłącznie na źródłach pośrednich i analogiach. Do wyjątków należą takie budowle, które - dzięki wprowadzonym na nie inskrypcjom - umożliwiają pełne odczytanie ich pierwotnego przeznaczenia, okoliczności budowy, przebiegu procesu inwestycyjnego, treści funkcjonalnych, kultowych i zamierzonej symboliki. Z trzech wielkich cywilizacji Starego Świata: Mezopotamii, Egiptu i Grecji, najwięcej i najlepiej zachowanych inskrypcji architektonicznych zawdzięczamy Egiptowi. (W Mezopotamii liczne były stereotypowe, zwykle ukryte, bo przeznaczone dla bogów, napisy, w Grecji - zdecydowanie ich unikano, Rzymianie natomiast stosowali obficie oficjalne inskrypcje fundacyjne, zwłaszcza w okresie Cesarstwa). Trwałe miejsce w dekoracji świątyń egipskich zajęły hieroglificzne inskrypcje, tworzące pasy napisów o charakterze ornamentalnym. Były to połączenia przedstawień figuralnych z hieroglificznymi napisami o wytwornej kaligrafii, bogato polichromowane i złocone. Ortografia i kierunek pisma były ściśle związane z kompozycją architektoniczną, w której zasadniczą rolę pełniła oś symetrii, będąca zarazem kultową drogą, wiodącą do sanktuarium.

---

This is one of the most well known ancient temples and it is an inexhaustible source of knowledge on Egyptian culture. Inscriptions, which cover it fully - apart from the floor and the ceiling -inform us not only about its building process, the designations and functional purposes of the particular parts, but also religious celebrations which took place in the temple, have been recorded. These temple inscriptions have allowed us to reconstruct the state of its library, its treasury and laboratory. The religious texts present hymns, maxims of wisdom and magic formulas. Consequently, the temple, with its stone walls replacing impermanent parchment and papyrus, became a kind of monumental book of lasting cognitive and aesthetic value.