Kriogenika helowa i nadprzewodnictwo w dużych urządzeniach badawczych - od nauki do gospodarki

W artykule przedstawiono historię tworzenia dużych urządzeń badawczych w obszarze techniki niskich temperatur. Ich cechą charakterystyczną jest kontynentalny, a nawet globalny charakter. Laboratoria te stały się magnesem dla fizyków i inżynierów z całego świata wywołując zjawisko tzw. "drenażu mózgów". W warunkach europejskich przykładem jest ośrodek badawczy Europejskiej Organizacji Badań Jądrowych - CERN w Genewie, w którym we wrześniu 2008 r. nastąpiło wstępne uruchomienie Wielkiego Zderzacza Hadronów (LHC), będącego najmłodszym z szeregu zbudowanych dotychczas akceleratorów. W materiale przybliżono jego charakterystykę techniczną oraz wskazano na kierunki dalszych działań w zakresie budowy dużych instalacji badawczych tego typu w Europie.

---

A history of building of large low-temperature testing systems has been presented in the paper. The feature of these systems is the continental and even global character. Presented laboratories became a kind of magnet for physicists and engineers from all over the world creating "a brain drainage" effect. At European scale the best example of such laboratory is the research centre of the European Organization for Nuclear Research - CERN in Geneva where Large Hadrons Collider was put into operation in September 2008. This is the youngest large accelerator. The technical features of this accelerator as well as directions of future activities in the field of construction of large installations of this type in Europe have been discussed.